per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
7
22
38738
ایمانِ موهبتی از منظر آیات و روایات
سیدمحمود موسوی
smmusawi@gmail.com
1
رسول احمدی
2
استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث و دانشجوی دکترای دانشگاه قرآن و حدیث
«ایمان» از اساسی ترین مفاهیم اعتقادیِ اسلام است، که آن را به اعتقاد قلبیِ همراه با اقرار زبانی و عمل جوارحی معنا می کنند. مطابق آیات و روایات، ایمان آنگاه محقق می شود که مسبوق به معرفتی باشد. این معرفت هم می تواند اکتسابی باشد و هم فیض و عنایت الهی آن را برای انسان حاصل کند.
البته در هر دو صورت، تصدیق آن معرفت (قلبی یا لسانی) در حوزۀ اختیار انسان تعریف می شود. ایمانی که از این فرآیند حاصل می شود اکتسابی است و زیربنای ایمانی قرار می گیرد که بر اساس تعابیر روایات، آن را «ایمان موهبتی» می نامیم. ایمان موهبتی، ایمانی است که در ورای ایمان مصطلح قرار داشته و بنا بر آیات و روایات، عطیه و نوری است که بر قلب مؤمن تابانده می شود. نوشتار حاضر بر آن است که به مستندات روایی و قرآنیِ این نوع از ایمان بپردازد.
https://www.tkalam.ir/article_38738_79035f434aa8803b315e137a042c3fb3.pdf
ایمان
اختیار
هدایت
اعطا
سکینه
نور ایمان
روح ایمان
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
23
38
38739
اثبات و تحلیل شأن وساطت فیضِ امامان علیهم السلام
محمد فاریاب
m.faryab@gmail.com
1
(استادیار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره))
بر اساس روایات پرشمار، «وساطت فیض» یکی از شئون تکوینیِ امامان علیهم السلام است. مقصود از وساطت فیض، آن است که خداوند به واسطة ایشان نعمتهای خاص و عام خود را بر بندگانش فرو میفرستد. در معنایی بالاتر، این عالم و پایداریِ آن چیزی جز فیض خداوند نیست که خداوند چنین فیضی را به واسطة وجود امامان علیهم السلام انجام میدهد. نگارنده در این پژوهش، با رویکردی نقلی به اثبات این شأن و تحلیل آن پرداخته است. اگرچه در نگاه نخست، شأن وساطت فیض غالیانه مینُماید و ممکن است مورد انکار برخی قرار گیرد، در روایات معتبر و متعددی این شأن برای امامان علیهم السلام ثابت شده است.
https://www.tkalam.ir/article_38739_3ee9b7db022cca2e697387241514451c.pdf
امام
وساطت فیض جزئی
وساطت فیض کلی
غلو
توحید
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
39
58
38740
گسترۀ علم امام در اندیشۀ علمای شیعه
محمدرضا بهدار
1
(استادیار دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول)
«علمِ امام» از مسائلی است که همواره اذهان علما و متفکران شیعی و حتی بسیاری از پیروان ائمه علیهم السلام را به خود مشغول کرده است. بدین روی، سبب ایجاد پرسشهایی از ائمه اطهار علیهم السلام در این باره شده است. با توجه به پرسش های متعددی که در این زمینه مطرح است، این نوشتار تنها از یک منظر به این مسئله می پردازد که آن، علم امام از منظر علمای شیعه است؛ به اینکه شعاع این علم چه مقدار است و تا کجا امتداد و وسعت دارد. با وجود وحدت نظر اندیشمندان شیعی در برخی حوزه های بحث علم امام، در بعضی موارد از جمله پرسش مزبور، پاسخ های واحدی دریافت نمی شود و به طور کلی، همۀ نظریه ها را می توان در سه دیدگاه تقسیم کرد: رویکرد تردید و سکوت؛ رویکرد محدودیت علم امام؛ رویکرد احاطۀ علمیِ کامل امام به همه چیز.
https://www.tkalam.ir/article_38740_870a8cbb5cb588edd4ce91c9944e2f3e.pdf
امام
علم
علم غیب
علمای شیعه
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
59
74
38741
بررسیِ تأثرشیعیان کوفه از فرهنگ رأی و قیاس در نیمۀ اول سدۀ دوم
حسن طارمی راد
1
محمد صادق واحدی فرد
2
سوسن فخرایی
3
سیدعبدالحمید ابطحی
4
(دانشیار بنیاد دایرة المعارف اسلامی)
(استادیار دانشگاه پیام نور)
(استادیار دانشگاه پیام نور)
(دانشجوی دکتری فلسفۀ دین دانشگاه پیام نور)
توسعۀ فرهنگ رأی و قیاس در سدۀ اول، به گونه ای مکمل و جبران کنندۀ فقدان دسترسی به وحی شده بود و دستکم در موارد نبودِ موضوعی در کتاب و سنت، مسائل از طریق رأی و اجتهاد حل می شد. توسعۀ این روال در نظام فقهی و قضاییِ رایج موجب شد، افراد بسیاری آن را امری عادی تلقی کنند. این فرهنگ در میان برخی شیعیان عمدتا کوفی که تازه هدایت شده یا بیشتر با جریان عامه در تعامل بودند، تأثیراتی را آشکار کرده بود، و امام صادق (علیه السلام) تلاش کردند شیعیان را از لغرشگاه های این فرهنگ دور کنند. مقالۀ حاضر می کوشد به بررسی تأثر شیعیان کوفه از این فرهنگ در نیمۀ اول سدۀ دوم بپردازد.
https://www.tkalam.ir/article_38741_19dcad80133cd1682e7c0d4bca20fe72.pdf
قیاس
رأی
تفویض
شیعیان کوفه
اجتهاد
معضلات
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
75
88
38742
مقصود اصلی در اعتقادات
رضا برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
1
مهدی نصرتیان اهور
mehdi.nosratian@gmail.com
2
استاد تمام دانشگاه تهران
(پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث)
یکی از مباحث مهمّ کلامی که فقط در کتاب های اصولی از آن بحثی گذرا شده، تعیین مقصود اصلی در واجبات اعتقادی است. دراین باره، دو دیدگاه عمده وجود دارد: «معرفت عقلی» و «تدین و اعتقاد ورزی». پیروان هر یک از این دو دیدگاه در صددند تا اثبات کنند یکی از وجوب ها نفسی و دیگری مقدمه یا متولد از آن است. در این مقاله، دلایل دو نظریه بررسی و در نهایت نظریۀ دوم برگزیده شد.
https://www.tkalam.ir/article_38742_42cde1881088580df31e6b2d54fe929e.pdf
معرفت عقلی
دل سپردن
تدین
اعتقاد
واجب اعتقادی
معرفت الله
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
89
110
38743
مناسبات امامیه و زیدیه (از آغاز غیبت صغری تا افول آلبویه)
سیداکبر موسوی تنیانی
tanyani_110@yahoo.com
1
(پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث)
زیدیه و امامیه از دیرینه ترین گروه های اسلامی اند. آگاهی از روابط این دو نحلۀ اثرگذار، برای شناخت بهتر تاریخ فکریِ تشیع رهگشاست. در این نوشتار سعی شده است، تعامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و نیز تقابل این دو گروه در دورۀ غیبت صغرا تا افول آلبویه (دورۀ اقتدار تشیع در جهان اسلام) بررسی شود. واکاویِ گزارش های تاریخی نشانگر این است که در این دوره، همکاری زیدیان و امامیان در عرصههای گوناگون، روند رو به رشدی داشته است؛ البته به دلیل اختلاف در برخی از مبانی فکری، همچنان تمایزگذاریِ فرقهای خویش را در قالب مناظره های علمی و ردّیه نگاری دنبال کردهاند.
https://www.tkalam.ir/article_38743_6728cd3e1ac9c93c4680dd65e2fee171.pdf
امامیه
زیدیه
تعامل اجتماعی
تقابل علمی
تعامل فرهنگی
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2014-02-20
1
3
111
127
38744
طینت و عدل الهی
مهدی ذاکری
zaker@ut.ac.ir
1
اصغر غلامی
2
(استادیار دانشگاه تهران (پردیس فارابی)
(دانشجوی دکتری دانشگاه تهران (پردیس فارابی)
در احادیث متعدد و معتبری، از اختلاف طینت مؤمنان و کافران سخن به میان آمده است. بر اساس این احادیث، اختلاف طینتها در سعادت و شقاوت افراد مؤثر است. برخی اندیشمندان ظاهر این احادیث را با عدل الهی ناسازگار پنداشته، در صدد توجیه و تأویل آنها برآمدهاند. این مقاله پس از طرح و ارزیابی مهمترین دیدگاهها در این زمینه، با استناد به مجموع احادیث طینت و آغاز حدوث عالم نتیجه گرفته است که اختلاف مخلوقات مربوط به ابتدای حدوث عالم نیست، بلکه بر اثر عوارض ناشی از نحوۀ عملکرد مخلوقات در برابر تکلیف و امتحان الهی رخ داده است و این موضوع با عدل الهی سازگاری تام دارد.
https://www.tkalam.ir/article_38744_51cf38178766fbea6c0de72128575fd9.pdf
عدل الهی
خلقت انسان
طینت
علیین
سجین