per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
7
28
38911
ادلۀ عقلی ضرورت وجود حجت الهی و مسئله مهدویت
احمد شه گلی
shahgoliahmad@gmail.com
1
عبدالحسین خسروپناه
hakimdezfuli@gmail.com
2
استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه
مسئله «ضرورت وجود حجت الهی» از اختصاصات عقاید شیعی است و پیش از آنکه در فلسفه و عرفان مطرح شود، ریشه در آموزه های دینی دارد. حکمای اسلام، عرفا و متکلمان با اقتباس از آموزههای دینی، هر یک از منظر خاصی به تبیین و تثبیت آن پرداخته اند. این مسئله در فلسفه اسلامی از طریق علت غائی، قاعدۀ امکان اشرف و نظام احسن، و در عرفان از طریق تجلی تامّ اسما و صفات الهی و واسطۀ فیض، و در علم کلام از طریق قاعدۀ لطف، اثبات میشود. براهین فلسفی و عرفانی، رویکردی وجودشناسانه به این موضوع دارند. این براهین، وجود حجت الهی را در نظام آفرینش، صرفنظر از کارکرد هدایتگری و رهبری آن، ضروری می دانند، اما براهین کلامی مبتنی بر کارکرد دینی و هدایتگری امام و نیاز جامعه به رهبری است. در این پژوهش از طریق استدلال عقلی، ضرورت وجود حجت الهی در همۀ دورهها اثبات میشود. علاوه بر صورتبندی ادلۀ مذکور، استدلال دیگری بر اثبات ضرورت حجت الهی از طریق فطرت مطرح میگردد. و از آنجا که مهدویت در امتداد حضور حجج الهی است، لذا اثبات وجود دائمی حجت الهی، زمینه را برای اثبات وجود منجی موعود فراهم میکند.
https://www.tkalam.ir/article_38911_51388b85ac8813c22c20623845d371b8.pdf
حجت الهی
ادلۀ عقلی
خلیفه الهی
مهدویت
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
29
46
38912
عوالم پیشین در روایات اهلبیت علیهم السلام
علی افضلی
ali_m_afzali@yahoo.com
1
محمدرضا آرمیون
2
استاد مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
دانش آموخته دکتری کلام امامیه از دانشگاه قرآن و حدیث. (نویسنده مسئول)
در اخبار مربوط به حوادث آغازین پیدایش گاهی به آفرینش اولیۀ تعدادی از عناصر پرداخته شده و گاهی به عوالم پیشین اشاره شده است. سخن در چیستی و ویژگی ها و ترتّب در میان عوالم نخستین فارغ از بررسی های عقلانی و استنادی به این اخبار، امری لازم و برجایمانده تلقّی می شود. عالم «انوار» اولین عالمی است که به نور الهی منسوب بوده است که در آن، انوار خاصی تحت الهامات روح القدس به تسبیح و تحمید الهی پرداخته اند. این عالم به انوار خاصی اختصاص داشته و تقدم و ترتّب وجودی بر دیگر عوالم عمومی داشته است. اولین عالم فراگیر و همگانی، «ارواح» نام دارد که دوهزار سال پیش از مرحلۀ بعدی (ذرّی) آفریده شده است. در این عالم از فرصتی که برای ارواح فراهم گردیده، آزمونهایی برای تعیین گرایش ها و جهت گیری های کلیِ آنان صورت گرفته است. بعد از مهیا شدن طینت حضرت آدم نیز ابدان ذرّهای شکل گرفته که برای این ابدان تطورات وجودی نظیر ظلّی، شبحی و ذرّیِ خاص از این روایات قابل استنباط است. به این اشکال وجودی در یک معنای عام نیز عالم ذرّ اطلاق شده که در این فرصت به یکی از مراحل آن، به نام «عالم اظلال» اشاره میشود.
https://www.tkalam.ir/article_38912_799172a6a7805038eb2547cc3c38ec4b.pdf
عوالم پیشین
انوار
ارواح
اظلال و اشباح
عالم ذر
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
47
66
38913
الاهیات سلبی و ایجابی در مدرسه فکری اصفهان
رضا برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
1
سیدمسیح شاه چراغ
2
استاد تمام دانشگاه تهران و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه.
دانش آموخته دکتری کلام امامیه پردیس فارابی دانشگاه تهران.
مسئله تحقیق حاضر این است که مدرسۀ فکری اصفهان و جریانهای اصلی آن، در معناشناسی صفات الهی، چه نوع الاهیاتی را بیان کردهاند. در مدرسۀ اصفهان با سه جریان اصلی فکری مواجه هستیم؛ جریان فلسفی به رهبری ملاصدرا، که در بحث معناشناسی صفات الهی، از الاهیات ایجابی دفاع میکند. جریان فکری به رهبری ملارجبعلی تبریزی و قاضی سعید قمی، که به لحاظ اتخاذ برخی دیدگاههای کلامی، میتواند جریان کلامی نام گیرد، ضمن پذیرش نظریۀ نفی صفات، از الاهیات سلبی در مباحث معناشناسی صفات الهی دفاع میکند. جریان کلامی ـ حدیثی اصفهان، به نمایندگی علامه مجلسی، هرچند برخلاف ملارجبعلی و قاضی سعید، اصل صفت را برای ذات خداوند متعال اثبات میکند، اما به جهت تعقلناپذیری صفات ذاتی خدای سبحان، در تبیین صفات باری تعالی از الاهیات سلبی بهره میگیرد.
https://www.tkalam.ir/article_38913_95105e7a55e4e7fb76266d505491b320.pdf
مدرسۀ اصفهان
الاهیات سلبی
الاهیات اثباتی
صفات ذات
عینیت صفات با ذات
نفی صفات
اشتراک لفظی و معنوی
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
67
88
38914
امام رضا علیه السلام و مسئله رؤیت خداوند متعال
محمدهادی توکلی
iranianhadi@yahoo.com
1
دانش آموختۀ دکتری فلسفه اسلامی
بحث از امکان رؤیت خداوند که سابقهای طولانی در میان ملل و نحل دارد، متجاوز از بیست بار در بیانات امام رضا علیه السلام مطرح شده است. دلالت ظاهر آیات قرآن و وجود برخی از روایات موجب عقیده برخی از مسلمین به امکان رؤیت بصری شد اما امام رضا علیه السلام صریحاً و همراه با استدلالهای قرآنی و عقلی به نفی رؤیت بصری و وهمی در نسبت با خداوند پرداخت و آیات و روایات را بهنحوی که مستلزم رؤیت بصری خداوند نباشند، تفسیر نمود. در عین حال حضرت در برخی موارد و در نسبت با مخاطبان خود، رؤیت قلبی خداوند را مطرح کرده و از معروفیت و مورد شناخت عموم بودن خداوند در نسبت با مخلوقات پرده برداشته، و به بیان چرایی احتجاب مخلوقات پرداخته است. در این نگارش مجموعه بیانات حضرت در بحث از رؤیت خداوند مورد بررسی قرار میگیرد.
https://www.tkalam.ir/article_38914_fa835e5a8d38a087dd405ed840c23f9d.pdf
رؤیت
علم ضروری
علم کسبی
علم حضوری
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
89
106
38915
بررسی اعتبار رؤیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در خواب با نظر به امتناع تمثل شیطان به شکل حضرت
علی اصغر نعیمی
1
دانش آموخته سطح ٤ حوزه علمیه قم
مسئله «رؤیا» از دیرباز مورد توجه علمای اسلام بوده و یکی از جهات مهم و بحثبرانگیز آن، مسئله رؤیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در خواب است. برخی با توجه به این روایت حضرت که: «من رآنی فی المنام فقد رآنی فان الشیطان لا یتمثل بی» چنین رؤیایی را معتبر میدانند. در این مقاله برای پاسخ به این سؤال که آیا امتناع تمثل شیطان به شکل پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم میتواند دلیل اعتبار چنین رؤیایی باشد، حدیث «من رآنی» از جهت سند، دلالت، و نتیجۀ آن با ذکر نظریات علمای فریقین مورد بررسی قرار گرفته و در آخر با جداسازی حکم فقهی و اعتقادی از سایر ابواب، ارزشمندی رؤیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در خواب را نتیجه گرفته و آن را مختص صحابه یا کسی که قطع به رؤیت پیامبر داشته باشد، میداند.
https://www.tkalam.ir/article_38915_14a9a9c8f4750ecbec732088635909e5.pdf
رؤیا
تمثل
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم
شیطان
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
107
124
38916
بررسی خاستگاه نظریۀ «صرفه» و آثار آن در مبانی معتزله و شیعه
محمدهادی قندهاری
drhadigh@gmail.com
1
زهرا پنبه پز
z_panbehpaz@yahoo.com
2
استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد تهران واحد شمال
دانشجوی دکتری کلام امامیه
دانشمندان اسلامی برای اثبات اعجاز قرآن کریم، اقوال متعددی را در قالب عنوان «وجوه اعجاز قرآن» بیان کردهاند. در میان این وجوه مذکور، وجهی موسوم به «صرفه» نیز به چشم میخورد که برخی قائل به آن شدهاند. نظر آنان در این قول، آن است که قرآن به خودی خود معجزه نیست و دیگران میتوانند مانند آن را بیاورند، ولی خداوند مردم را از معارضه با قرآن بازداشته است. مقالۀ حاضر ضمن بیان جایگاه این نظریه در بین اندیشمندان معتزله و شیعه، به کنکاش دربارۀ خاستگاه این نظریه پرداخته و علت طرح چنین نظریهای را بافت فرهنگی و دینی، نظریهپردازیها و مجادلات جدّی کلامی و فقدان دلایل قوی و نیرومند برای دفاع از حقانیت قرآن و... در شرایط زمانی خاص دانسته است. در نهایت نیز با اشاره به پیامدهای این نظریه، ناسازگاری آن را با مبانی معتزله و شیعه اثبات کرده و آن را مورد نقد قرار داده است.
https://www.tkalam.ir/article_38916_157ebbff96b1ad379fae186b5203049e.pdf
صرفه
اعجاز
شیعه
معتزله
قرآن
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
125
144
38917
بررسی انواع تحریف های حدیث ثقلین در منابع غیر شیعه
عبدالرحمان باقرزاده
a.bagherzadeh@umz.ac.ir
1
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران
کنکاش و جستوجو در منابع دینی، حاکی از بیمهری گسترده، تحریف و سانسورِ آن دسته از اسنادی است که با تصریح یا اشاره، به جایگاه رفیع خاندان عصمت علیه السلام و مقام ولایت و امامت آنها پرداختهاند. سؤال این است که آیا احادیث متواتری چون حدیث ثقلین از این تحریفات در امان ماندند؟ یافتهها حاکی است که متأسفانه معتبرین احادیث اسلامی، مانند حدیث شریف ثقلین نیز از تیغ تحریف، محفوظ نماندهاند و دستهای ناپاک با اغراض گوناگون، سعی در کمرنگ کردن پیام این حدیث و حتی از کار انداختن آن در موضوع ولایت و امامت برآمدند. این تحریفها که گاهی به صورت لفظی و گاهی معنوی صورت پذیرفت، اعتراض برخی دانشمندان باانصاف اهلسنت را هم برانگیخت. با توجه به آثار بابرکت این حدیث در معرفی حقانیت مکتب شیعه و اثبات دستاندازیهای مخالفان در آن، و ضرورت محافظت از سرمایههای معنوی و دینی، بر آن شدیم تا با روش کتابخانه ای و تکیه بر منابع معتبر عامه، نگاهی به برخی تحریفات صورتگرفته در حدیث مزبور داشته باشیم.
https://www.tkalam.ir/article_38917_aed1b2dbcff28806646d2e05a39f82ad.pdf
ثقلین
تحریف
کتاب الله
عترت
سنت
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
145
151
38918
خلاصة المقالات باللغة العربیة
حیدر مسجدی
masjedi.1967@gmail.com
1
https://www.tkalam.ir/article_38918_88569abddeb53fdc5a3b8eb5c46c10ba.pdf
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-08-23
5
17
152
158
38919
ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی
سید لطف اله جلالی
sl.jalali@yahoo.com
1
https://www.tkalam.ir/article_38919_43975d6351be01451768e56b25542033.pdf