per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
7
24
38920
مفهوم و ادلۀ آغازمندی جهان از دیدگاه شیخ مفید، سید مرتضی و کراجکی
میثم توکلی بینا
meysam.tavakoli@gmail.com
1
عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
یکی از موضوعات پردامنه که عمدۀ فیلسوفان یونان قدیم بدان پرداختهاند، ازلیت جهان است. سنت دینی و به تبع آن متکلمان مسلمان با آن مخالفت داشته و در ردّ آن کوشیدهاند. شیخ مفید جزو نخستین متکلمانی است که به بحث از حدوث زمانی و کرانمندی زمانی جهان پرداخته است. به جهت تقابل او با جریان اعتزالی، او خط مرز روشنی میان نوع عقیدۀ شیعی و اعتزالی در این باب میکشد و معتزله را به دلیل اعتقاد به اعیان ثابته در ردیف فیلسوفان تلقی میکند. شاگرد او سید مرتضی نیز با طرح دلایل عقلی و ریاضیاتی میکوشد کرانمندی زمانی جهان را تبیین کند. ادلۀ تناهی گذشتۀ زمانی، در آثار شاگرد سید مرتضی، یعنی ابوالفتح کراجکی نیز دنبال شده و حتی در این زمینه با سیدمرتضی نامهنگاری و تبادل نظر داشته است. در نوشتههای متکلمان، ردّ حدوث زمانی به معنای شرک و دهریگری تلقی میشده، ولی به نظر میرسد برخی دلایل ریاضیاتی مطرحشده با ریاضیات امروزی مطابقت ندارد، اما میتوان تقریری مقبول از آن ارائه داد.
https://www.tkalam.ir/article_38920_3534e39ff76a1de15cd6b7c45a2f1bce.pdf
حدوث زمانی
کلام امامیه
شیخ مفید
سید مرتضی
کراجکی
ریاضیات مجموعهها
ریاضیات بینهایت
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
25
42
38921
تأملی در نسبتِ تفویض به معتزله
علی قدردان قراملکی
agh0251@yahoo.com
1
محمدحسن قدردان قراملکی
ghadrdang@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری دانشگاه معارف اسلامی قم.
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه
یکی از دیدگاههای مطرح در جبر و اختیار، نظریۀ «تفویض» است که به موجب آن خداوند پس از خلق انسان، فاعلیت و قدرت انجام فعل را به انسان واگذار کرده است. در منابع اشاعره و امامیه، مصداق مفوضه «معتزله» ذکر شده است. در این مقاله بعد از اشاره به چهار تعریفِ تفویض و سه تعریفِ مفوضه، نویسنده به تبیین علل و دلایل نسبت تفویض به معتزله و نقد آن پرداخته است. بخشی دیگر مقاله به تطورات و طبقهبندی نسبتِ تفویض به معتزله اختصاص دارد که اولین بار در این مقاله ارائه میشود. مقاله به این رهآورد خواهد رسید که نسبتِ فوق با مبانی و دیدگاههای معتزله ناهمخوان است و نهایت اینکه میتواند دیدگاههای برخی معتزلیان اولیه باشد که تحت تأثیر قدریه بودند.
https://www.tkalam.ir/article_38921_07e85aed90aa7c6efefad6509fc08e42.pdf
معتزله
مفوضه
تفویض
امر بین الامرین
قدریه
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
43
60
38922
پلورالیسم در نجات و رستگاری از منظر آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام
محمود فتحعلی
1
مسلم زمانی
zamani5421@gmail.com
2
دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
دانشجوی دکتری مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
با توجه به ریشهدار بودن بحث نجاتِ پیروان ادیان گوناگون و وجود دیدگاههای متفاوت در این باره و ارتباط آن با معاد و همچنین دغدغۀ اکثر افراد در این باره، لازم است با بررسی جامع آیات قرآن و روایات معصومین: دیدگاه صحیح و حق در این باره مشخص شود. از نگاه قرآن و روایات اهلبیت:، انسانها با توجه به سنت دینی خود در قیامت به گروههای مختلفی تقسیم میشوند و بر اساس ایمان، عمل و عوامل دیگر در مراتب مختلف نجات، سعادت و یا شقاوت قرار میگیرند. این مراتب به صورت طیفگونه، از پستترین مراتب شقاوت تا عالیترین مراتب سعادت را شامل میشود و در این بین کسانی نیز جای میگیرند که نه وارد بهشت موعود میشوند و نه جهنم موعود؛ بنابراین طریق رسیدن به نجات به روی اکثر پیروان ادیان مختلف باز بوده، اگرچه طریق سعادت به روی بسیاری ممکن است بسته باشد.
https://www.tkalam.ir/article_38922_aac7a77df54307e767a441ea8e8b00f2.pdf
نجات
سعادت
عمل
مسلم
مؤمن
کافر
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
61
78
38923
بررسی سندی و دلالی روایت "لَوْ عَلِمَ ابوذر مَا فِی قَلْبِ سَلْمَان لَقَتَلَه" و نقد برداشت های نادرست
محمد رنجبر حسینی
ranjbarhossini@gmail.com
1
سعید بهادری
saeidbahadori@chmail.ir
2
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه
دانشجوی دکتری رشتۀ کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث
روایت «لَوْ عَلِمَ ابوذر مَا فِی قَلْبِ سَلْمَان لَقَتَلَهُ»، از روایات مشکل است و دو رویکرد متفاوت دربارۀ مدلول و معنای آن وجود دارد: رویکرد سلبی ـ تأویلی و رویکرد ایجابی. البته این رویکرد، مصون از سوءاستفاده نمانده است، چنانچه صوفیه آن را به معنای درستیِ فهمهای ظاهری و شخصیشان از شریعت قرار دادهاند و تکثرگرایان دینی آن را دلیلی بر حقانیت داشتن همۀ اندیشه ها و لزوم تسامح برای هر برداشتی از دین دانستهاند. در این نوشتار بر آنیم تا ضمن بررسی این روایت به لحاظ سندی و محتوایی، دلایل هر یک از رویکردهای موجود در تفسیر آن را توضیح دهیم تا نشان دهیم که استفادههای صوفیه و تکثرگرایان مدرن دینی، روشمند نبوده و با اصول فهم حدیث سازگار نیست.
https://www.tkalam.ir/article_38923_480c036e542f6637072726b3382cec33.pdf
علم
سلمان
تکفیر
قتل
صوفیه
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
79
96
38924
فاعلیتِ انسان در تفسیر المنار
سیدعبدالرسول حسینیزاده
1
سیدعلی حسینیزاده خضرآباد
2
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (نویسنده مسئول).
عضو هیأت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه.
جبر و اختیار، از نخستین مسئلههای کلامی است که در میان مسلمانان مطرح شد و مهمترین فرقههای کلامی چون قدریه، امامیه، معتزله و اشاعره دربارۀ آن موضعی اتخاذ کردند. اهل حدیث عامه و همچنین پس از آنان اشاعره، با توجه به ظاهر آیاتی از قرآن که در آن به فاعلیت پروردگار در افعال منسوب به انسان اشاره شده و همچنین در پاسداشت توحید افعالی، به جبر، گرایش پیدا کرده و بر فاعلیت خداوند در افعال منسوب به انسان تأکید کردهاند. در این میان، امامیه با الهام از معارف نورانی اهلبیت علیهم السلام با مردود دانستن هر دو باورِ جبر و اختیار در تفسیر فاعلیت انسان راهی میانه برگزیدند که با عنوان «امر بین الأمرین» شناخته میشود. رشید رضا به شدت با باور جبریه و اشاعره در باب عدم فاعلیت انسان مخالفت کرده، و از سوی دیگر اندیشۀ اختیار مطلق انسان و تفویض را نیز ناروا دانسته است و تلاش دارد در این بین راهی میانه برگزیند. وی در این راستا دیدگاه خود را به حسّ، وجدان، مجموع آیات قرآن و آموزههای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و سلف صالح مستند کرده است.
https://www.tkalam.ir/article_38924_663c51c35c74b584c130cd3e84adfda8.pdf
جبر و اختیار
فاعلیت انسان
اشاعره
امامیه
رشید رضا
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
97
114
38925
ماهیت «تأویل» از دیدگاه ابنتیمیه و علامه طباطبائی
سیدسیفاله هاشمیکروئی
1
عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور پرند تهران.
دربارۀ ماهیت «تأویل» دو دیدگاه معرفتشناسانه و هستیشناسانه وجود دارد. مسئلۀ این پژوهش، چیستی تأویل از دیدگاه ابنتیمیه و علامه طباطبائی است. از این رو در آن، پس از بررسی معانی لغوی و اصطلاحی تأویل و نیز معانی تأویل در عرف قرآن کریم، به معرفی این دو دیدگاه پرداختیم و سپس به تفصیل، دیدگاه هستیشناسانه با تقریر ابنتیمیه و علامه طباطبائی را مطرح کردیم. در ادامه، نقدهای آیتالله معرفت به این دو دیدگاه را ارزیابی کردیم. آنچه این مقاله به دست میدهد این است که نقدهای مطرح علیه دیدگاه هستیشناسانه، از اثباتِ اشتباه و ناپذیرفتنی بودن این دیدگاه عاجزند. همچنین نقص این دیدگاه (با هر دو تقریرش) این است که جامع موارد کاربرد تأویل در عرف قرآن نیست. این نقصی است که دیدگاه معرفتشناسانه نیز در آن با دیدگاه هستیشناسانه سهیم است.
https://www.tkalam.ir/article_38925_de67ecdd8ab84789494a3037ca4f05b9.pdf
تأویل
بطن
دیدگاه معرفتشناسانه و هستیشناسانه
ابنتیمیه
علامه طباطبائی
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
115
131
38926
نقد و بررسی دیدگاه صلاحالدین الادلبی دربارۀ خلافت امام علی علیه السلام
علیرضا طبیبی
tabibi@araku.ac.ir
1
اصغر طهماسبی بلداجی
tahmasebiasghar@yahoo.com
2
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک. نویسنده مسئول
دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک
صلاحالدین الادلبی در منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی، برخی احادیث منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را مورد بررسی قرار داده و با توجه به معیارهای نقد متن احادیث، برخی از این احادیث را «موضوعه» میخواند؛ از آن جمله ذیل معیار عقل، اصل خلافت امام علی علیه السلام را موضوعه و معارض با معیار عقل (مستنیر) میداند. او اعتقاد شیعه مبنی بر خلافت امام علی علیه السلام پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را ناصحیح و معارض با عقل و خلاف عادت میداند؛ بر همین اساس این باور شیعه را موضوعه و ساختۀ جاعلان حدیث میپندارد. از منظر ادلبی، ادعای شیعه دربارۀ غدیر خم و عدم اعتراض صحابه به ابوبکر، خلاف عادت و معارض با عقل است. پژوهش فرا رو در سه محور نقد مبانی، روششناسی و نقد محتوایی، دیدگاه ادلبی را به چالش کشیده است. از این تحقیق برمیآید که دیدگاه ادلبی در این باره ناصحیح بوده و خلافت امام علی علیه السلام با اتکا به قرآن و سنتِ قطعی نه تنها معارض با معیار عقل نبوده، بلکه عقل (مستنیر و مستقل) و سیرۀ عقلا نیز آن را تأیید میکند.
https://www.tkalam.ir/article_38926_b799679a7c8007220656136f94f29859.pdf
قرآن و سنت
معیار عقل
شیعه
خلافت امام علی علیه السلام
صلاحالدین الادلبی
per
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
2017-11-22
5
18
140
146
38928
ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی
سید لطف اله جلالی
sl.jalali@yahoo.com
1
https://www.tkalam.ir/article_38928_72e2043bc5091cb7a089ac68ffaa8753.pdf