انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
حقیقتِ ترکیبی انسان از روح و جسم؛ نظریهپردازی هشام بن حکم دربارۀ حقیقت انسان
7
26
FA
محمدتقی
سبحانی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه
sobhani.mt@gmail.com
حسین
نعیم آبادی
دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم و پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل ا لبیت
حوزه
hnaeimabadi79@gmail.com
<span style="font-size: small;">امامیۀ نخستین در موضوع حقیقتِ انسان به «دوآلیسم واقعی» معتقد بود. برخی دیگر از مهمترین آراء دربارۀ حقیقت انسان عبارت بودند از: نظریۀ فیزیکالیستی حقیقت انسان، نظریۀ روح منطبعه نظّام و نظریۀ فلسفی روحانگار. بر اساس اعتقاد امامیۀ نخستین، حقیقتِ انسان عبارت است از ترکیبی حقیقی از روح و جسم که در عین این که اصالت با روح است، اما بدن نیز مدنظر قرار میگیرد. نظریۀ هشام بن حکم به نحو دقیقتری حقیقت انسان را در سه ساحت مورد توجه قرار میدهد: ساحت ایندنیایی که شامل روح و بدن به نحو ترکیب حقیقی میشود؛ ساحت «ما به الامتیازی» که عبارت از عقل و قدرت اراده در انسان است؛ و ساحت روح که به عنوان جزء اصلی و ثابت از حقیقت انسان ـ البته دارای تجرد نسبی نه تجرد محض فلسفی ـ مدنظر قرار میگیرد و بدون نیاز به هیچ چیز دیگری میتواند به فعالیت مدرِکانه بپردازد.</span>
حقیقت انسان,روح,جسم,نفس,هشام بن حکم,دوآلیسم
https://www.tkalam.ir/article_38877.html
https://www.tkalam.ir/article_38877_af3590e94c245b475db4acc6174b8dcc.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
بررسی دیدگاه متکلمان امامیه دربارۀ گسترۀ علم امام با تکیه بر روایات
27
44
FA
محمدحسین
فاریاب
استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
<span style="font-size: small;">مسئلۀ «علم امام» از دل مشغولی های متکلمان امامیه در طول تاریخ بوده است. این مسئله، خود دارای ریزموضوعاتی مانند: ماهیت علم امام، منابع علم امام و گسترۀ علم امام است. نوشتۀ حاضر، به بررسی گسترۀ علم امام میپردازد. نگارنده ابتدا نظریات نسل طلایی کلام شیعه، یعنی بزرگان سه مکتب کلامی بغداد، ری و حلّه را تبیین کرده و آنگاه به بررسی دیدگاه آنها پرداخته است. متکلمان امامیه در سه مکتب یادشده، به طور عمده بر ضرورت علم به دین برای امام تأکید کردهاند و دربارۀ فراتر از آن، با احتیاط سخن گفتهاند. به نظر میرسد عقل به راحتی، ضرورت داشتن علومی را که امام برای انجام وظایفش به آن نیاز دارد اثبات میکند، اما نسبت به فراتر از آن، تنها مرجع حل اختلاف، روایات معصومان علیهم السلام است. بر اساس روایات معتبر، امام چنین نیست که بالفعل همه چیز را بداند، اما اگر اراده کند و بخواهد، خداوند او را آگاه میسازد.</span>
<span style="font-size: small;"> </span>
علم امام,متکلمان,بغداد,ری,حلّه,گسترۀ علم
https://www.tkalam.ir/article_38878.html
https://www.tkalam.ir/article_38878_8b2f2904c09d1a7fb6674886e1b2180f.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
رابطۀ ربوبیت توحیدی و عنایت الهی در نظام اندیشۀ قرآنی
45
60
FA
یدالله
ربیعی
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود
ab33845@gmail.com
حمید
نگارش
استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام
<span style="font-size: small;">مسئله توحید ربوبی و تحلیل نگاه قرآن به آن، محور نگاشتۀ حاضر است. از حوزههای پیوند یافته با توحید ربوبی، عناوین هدایت، نصرت، امداد و همانند آن است که در نظام فلسفی از آن با عنوان «عنایت» یاد میشود. ترابط میان این عناوین و مسئله توحید ربوبی از آن روست که بیشترین عقاید شرکآمیز از مراحلی پس از پذیرش وجود خدا و باور به آفریننده بودن الله نسبت به جهان آغاز میشود. آیات قرآن بیانگر آن است که بدکیشان، به توحیدِ در خالقیت باورمند بوده و در مرتبۀ ربوبیت و متلازم با آن، یعنی توحید در عبادت دچار شرک شدهاند. آنچه پژوهۀ پیشرو به آن رهنمون شده است، پس از شناختیابی به ماهیت توحید ربوبی، اثبات شکلگیری ربوبیت الهی از دو مؤلفه علم و قدرت مطلق خداوندی در کنار ارادۀ آزاد الهی است.</span>
توحید,ربوبیت,عنایت,هدایت,جنود الهی
https://www.tkalam.ir/article_38879.html
https://www.tkalam.ir/article_38879_1f2a81aa278b036ac642413ded590702.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
الهیات سلبی در مدرسۀ کلامی حلّه
61
82
FA
رضا
برنجکار
استاد تمام دانشگاه تهران و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه.
berenjkar@ut.ac.ir
سیدمسیح
شاه چراغ
دانشجوی دکترای پردیس فارابی دانشگاه تهران.
<span style="font-size: small;">در میان متکلمان مدرسۀ حله، «الهیات سلبی» جایگاه مهمی دارد. خواجه نصیر با بهره گیری از برهان شیخ صدوق در خصوص الهیات سلبی، صفت حیات خداوند را سلبی معنا کرده و این قاعده را قابل تعمیم به دیگر صفات ذاتی خداوند می داند. از منظر او، کسانی که در مباحث وجودشناختی صفات، قائل به نفی صفات زاید بر ذات هستند، در مباحث معناشناختی صفات، باید قائل به الهیات سلبی باشند. شاگردان خواجه در مدرسۀ حله نیز همین موضع را اتخاذ کرده اند. علامه حلی با تمایل به اشتراک لفظی «وجود» بین واجب و ممکن، و نیز فاضل مقداد با پذیرش نظریۀ نیابت ذات از صفات، مبانی دیگری جهت تقویت الهیات سلبی ارائه کردند.</span>
مدرسۀ کلامی حله,صفات ذاتی,معناشناسی صفات,الهیات سلبی,اشتراک لفظی,نیابت ذات از صفات
https://www.tkalam.ir/article_38880.html
https://www.tkalam.ir/article_38880_d465308e4412d54f5bc0ee2785a9f42e.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
رهیافت نیایشهای شیعی به حل مسئله شرّ
83
100
FA
احمد
کریمی
استادیار گروه کلام و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث
karimi.ah@qhu.ac.ir
محمدصالح
مازنی
دانش آموخته حوزه علمیه و دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق اسلامی
ms.mazani@gmail.com
<span style="font-size: small;">وجود شرور در عالم، این پرسش را در ذهن انسان به وجود می آورد که چه نسبتی میان مسئله شرّ و وجود خداوندی با صفات «عالِم»، «قادر» و «خیر» مطلق، وجود دارد؟ این مسئله همواره یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزۀ دین پژوهی و فلسفۀ دین بوده است. پژوهش پیشرو، با بررسی و پاسخ به این پرسش از منظری نو، به دنبال کشف و بازخوانی رهیافت نیایشهای شیعی به مسئله شرور است. تحقیق حاضر، در عین توجه به سازندگی برخی رنجها و نقششان در کمال اخلاقی انسان، از شرور دیگری یاد میکند که نقش بسیار مخربی برای انسان دارد و اضطراب و نگرانی حاصل از آن، منجر به سستی و ضعف در انجام امور دینی و دنیوی می گردد. از گروه دوم، به روشنی تحت عنوان «شرّ» یاد شده و در نیایش ها به مصادیق متعددی از آن اشاره شده است. گفتنی است، نیایشهای شیعی به رغم دیدگاههای برخی فلاسفه در ردّ وجود شرور در عالم، این مسئله را از نظر وجودشناختی ثابت می دانند.</span>
مسئله شرّ,نیایش,شیعه,ادعیه مأثوره,امامان معصوم علیهم السلام
https://www.tkalam.ir/article_38881.html
https://www.tkalam.ir/article_38881_fecbaddc93a83cfd7d063fe675600e96.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
واکاوی پدیدۀ «فرقهسازی درونمذهبی» در جریان سلفیه معاصر
101
118
FA
حمید
ایماندار
دانش آموخته دکترای دانشگاه فردوسی مشهد.
رضا
ملازاده یامچی
دانشجوی دکترای دانشگاه فردوسی مشهد.
<span style="font-size: small;">«فرقهسازی درونمذهبی» به عنوان پدیدهای منحصر بهفرد در جریان سلفیۀ معاصر، این مکتب را به مناقشات و چالشهای عمیق عقیدتی و کلامی گرفتار کرده است. بدین روی، پیجویی زمینههای شکلگیری این خردهفرقهها، ضرورتی اجتنابناپذیر در راستای تحلیل حقیقت جریان سلفیه به شمار میرود.پرسش اساسی پژوهش حاضر، زمینههای شکلگیری و چگونگی ظهور و بروز این خردهفرقهها در بطن جریان سلفیه است. در واکاوی این پدیده، شناسایی ماهیت و مؤلفههای هر یک از این فرقههای مورد بحث و تعیین حدود و ثغور و احیاناً همپوشانی فکری و عقیدتی خرده فرقه های مذکور اهمیت دارد.به نظر میرسد جزماندیشی، انحصار طلبی و جمودگرایی ، عدم تحمل آرای مخالفان، تکفیرمحوری و خشونت طلبیِ تاریخی ائمه سلفیه در این امر نقش مؤثری ایفا نموده است.</span>
سلفیه,فرقهسازی,جامیه,سروریه,حدادیه,ممیعه
https://www.tkalam.ir/article_38882.html
https://www.tkalam.ir/article_38882_9804399a48796e40f6ced1f16aa55965.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
صحیح بخاری و تحریف حقیقت
119
142
FA
عبدالرحمان
باقرزاده
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران
a.bagherzadeh@umz.ac.ir
<span style="font-size: small;">کتاب «صحیح بخاری» از اسناد دست اولِ اهلسنت و بلکه مهمترین سند روایی آنان به حساب میآید، به گونه ای که روایات موجود در آن بدون بررسی، مورد قبول واقع می گردد. با عنایت به این جایگاه و از آنجایی که پدیدۀ «تحریف» علیرغم داشتن پیامدهای منفی در رویکردهای کلامی، فقهی و... به تعداد زیادی از منابع دینی رخنه کرده، این سؤال مطرح است که آیا این کتاب از تیغ تحریف در امان ماند تا بتوان به صورت کامل بر آن اعتماد کرد؟ مقالۀ حاضر جهت پاسخ به این پرسش تدوین شده و مهمترین یافتۀ آن، که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع مختلف عامه صورت پذیرفته، اثبات نفوذ پدیدۀ تحریف در این کتاب است.</span>
صحیح بخاری,تحریف حقیقت,عدالت صحابه,آثار اسلامی
https://www.tkalam.ir/article_38883.html
https://www.tkalam.ir/article_38883_b6457267742b701ae37b019f4476c0c0.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
خلاصة المقالات باللغة العربیة
143
149
FA
حیدر
مسجدی
masjedi.1967@gmail.com
https://www.tkalam.ir/article_38884.html
https://www.tkalam.ir/article_38884_1073a2b45badb0ac095d19cb2084d9cd.pdf
انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه
فصلنامه تحقیقات کلامی
2345-3788
0000-0000
4
15
2017
02
19
ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی
150
156
FA
سید لطف اله
جلالی
sl.jalali@yahoo.com
https://www.tkalam.ir/article_38885.html
https://www.tkalam.ir/article_38885_0142b8698d14e3134d42fa23661e3f15.pdf