2024-03-29T12:21:50Z
https://www.tkalam.ir/?_action=export&rf=summon&issue=6248
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
بررسی اشکال های وارد بر برهان محقق اصفهانی در اثبات خداوند (با تفکیک تقریرهای مختلف برهان)
محمد
محمدرضایی
مهدی
خیاطزاده
از جملۀ براهین اثبات وجود خداوند، برهانی است که محقق اصفهانی (ره) بیان کرده است. این برهان، در میان اندیشمندان معاصر، طرفداران و منتقدان جدی داشته و در مجموع پنج تقریر، در سه محور کلی، برای آن بیان گردیده است: محور اول، مفهوم واجب الوجود از این جهت که مفهومی ذهنی است؛ محور دوم، مفهوم واجب الوجود از این جهت که از امری ورای خود حکایت می کند؛ و در نهایت، حقیقتِ واجب الوجود یا موجود بذاته در خارج. هر کدام از این تقریرها با اشکاله ایی مواجه شده است. خلط بین حمل اولی و شایع، مصادرۀ به مطلوب، خلط بین قضیۀ بتیه و غیر بتیه و نقض به شریک البارئ، اشکال های اصلی این برهان، در محورهای سه گانه هستند. در اثر پیش رو، اشکال های پیشگفته و نیز پاسخ های آنها مورد بررسی و داوری قرار گرفته اند و در نهایت اثبات می شود که این برهان در تمامی تقریرهای خود، مورد نقد بوده و در اثبات وجود خداوند ناکارآمد است.
تقریرهای پنجگانۀ برهان
خلط بین حمل اولی و شایع
خلط بین قضیۀ بتیه و لا بتیه
مصادرۀ به مطلوب
نقض به شریک البارئ
محقق اصفهانی
2018
02
20
7
24
https://www.tkalam.ir/article_38929_31070b30b8329923b19abad4f6fd91da.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
جایگاه عقل در روششناسی کلامی علامه مجلسی
محمد
عظیمی
محمد
غفورینژاد
علامه مجلسی( ره) علاوه بر محدث بودن، از متکلمان عقلگرای شیعه در دورۀ صفویه نیز به حساب میآید. او برای استنباط آموزه های کلامی از هر دو روش «عقلی» و «نقلی» استفاده میکند. مقالۀ حاضر میکوشد جایگاه عقل و روش عقلیِ علامه مجلسی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. به بیان دیگر، بررسی روش عقلیِ علامه در مواجهه با مباحث کلامی، هدفِ اصلی این نوشتار است. او علاوه بر نقش ابزاری عقل، آن را به عنوان یکی از منابع معتبر در تحصیل معارف دینی نیز می پذیرد. علامه بسیاری از قواعد کلامی مانند: حُسن و قبح عقلی، قاعدۀ وجوب اصلح و قاعدۀ لطف را قبول دارد و بدان ها استدلال می کند؛ اما در عین حال، در مواضعی از آثارش، محدودیت هایی را برای عقل قائل شده است. بر اساس یافتۀ این پژوهش، مجلسی را باید متکلمی عقلگرا دانست.
عقل
روششناسی کلامی
روش عقلی
علامه مجلسی
2018
02
20
25
42
https://www.tkalam.ir/article_38930_ddd7216bdb6849afdecb0417927ecbbb.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
«مفاهیم کلی» از منظر میرزا مهدی اصفهانی
یوسف
دانشور نیلو
عباس
شاهمنصوری
یکی از موضوعاتی که در حوزۀ معرفت شناسی مورد نظر اندیشمندان بوده و با توجه به آن منظومه های خاص معرفتی شکل میگیرد، موضوع «مفاهیم کلی» است. میرزای اصفهانی در مقام اندیشمندی که سعی دارد اندیشة خود را بر اساس متون دینی شکل دهد، موضع متفاوتی در این باره دارد. او با توجه به دیدگاهش دربارۀ علم و مباحث معرفتشناختی، معتقد است میان الفاظ و معانی، امر سومی به نام مفاهیم وجود ندارد و از آنجا که در دلالت الفاظ بر معانی، تنها مصادیق خارجی هستند که مدلول قرار میگیرند، الفاظی که بر کلیات دلالت دارند، بر عین خارجی و نه بر مفاهیم ذهنی و از طریق لحاظ و یا عدم لحاظ برخی خصوصیات بر آنها دلالتگری دارند. بنابراین قائل شدن به عالمی ذهنی، غیر از همین عالم واقعی، وجهی نخواهد داشت. او در سایر آرای خود، از جمله موضوع «معرفت الله» با پایبندی به همین مبانی، مباحثش را ارائه میدهد.
مفاهیم کلی
دلالت الفاظ
علم
میرزای اصفهانی
2018
02
20
43
62
https://www.tkalam.ir/article_38931_629285720d661f864b48203506dd3480.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
بررسی و نقد منطقی بودن مسئله «شرّ»
محمدعلی
عباسیان چالشتری
فیلسوفان دین، عموماً بر این باورند که وجود شرّ در عالم، نیرومندترین چالش در برابر اعتقاد به وجود خداست. آنها میان دو وجه از مسئله شرّ تفکیک قائل شدهاند: وجه «فلسفی / دفاعیهای» و وجه «دینی / روان ـ جامعهشناختی». وجه فلسفی / دفاعیهای به نوبۀ خود به دو «مسئله منطقی»، و «مسئله بینهای» تحلیل شده است. «مسئله منطقی شر» بر آن است که میان اعتقاد خداباوران به وجود خدا و این واقعیت که در عالم شروری وجود دارند، ناسازگاری منطقی وجود دارد. راههای مختلفی برای پرهیز از این ناسازگاری پیشنهاد داده شده است. ملحدان، اعتقاد به وجود شرّ را انتخاب کردهاند و اعتقاد به خدا را همچون اعتقادی باطل کنار گذاشتهاند. خداباوران به راههایی دیگر متوسل شدهاند؛ گروهی از خداباوران تلاش کردهاند تا نشان دهند، اعتقاد به وجود خدا با اعتقاد به وجود شرّ قابل جمع است. این مقاله در پی آن است تا نشان دهد مسئله شرّ منحصراً منطقی یا حتی فلسفی نیست، بلکه مسئلهای روان ـ جامعهشناختی و ایمانی هم هست.
مسئله منطقی شرّ
اصل انتخاب
اصل ترجیح
اصل جمع
2018
02
20
63
82
https://www.tkalam.ir/article_38932_f9463cb1673395cf6323ca1c7e148356.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
تقابل توحید محمد بن عبدالوهاب با توحید قرآنی
قدر
سعادتی
کتاب «التوحید» مهمترین اثر محمد بن عبدالوهاب است و جایگاه بسیار مهمی نزد وهابیان دارد. وهابیها بر این باورند که محتوای این کتاب موافق با قرآن و سنت است؛ حال آنکه با تأمل در مطالب این کتاب و تفسیر صحیح آیات قرآن، معلوم میشود مبانی و مطالب آن نه تنها مطابق قرآن نیست، بلکه در برخی موارد مخالف قرآن کریم است. در این مقاله، برخی از مواردی که با قرآن مخالف است، از جمله نظر او دربارۀ تقیه، استغاثه، قسم به غیر خدا، نامگذاری به عبدالنبی و... مورد بررسی قرار گرفته و معلوم میگردد که توحیدِ مطرحشده از سوی محمد بن عبدالوهاب مطابق با قرآن نیست.
وهابیت
کتاب التوحید
نقد وهابیت
محمد بن عبدالوهاب
2018
02
20
83
98
https://www.tkalam.ir/article_38933_ae0ee8a49ca4f51d6f0f7702e2f82879.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
دیدگاههای یوسف حدّاد دربارۀ اتهام نصرانیت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در ترازوی نقد
محمد
مولوی
ریانه
باستانیپاریزی
محسن
نورایی
برخی خاورشناسان معتقدند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نه تنها پیامبر دین جدیدی نیست، بلکه مُبلغی نصرانی است، و به او امر شده که از نصارا تبعیت کند. یوسف دُرّه حَداد از جمله افرادی است که تلاش میکند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نصرانی و حتی رئیس آنان بداند. برخی از دلایل حدّاد بر این مدعا عبارتند از: مضمون برخی آیات قرآن، آموزش دیدن آیین نصرانیت نزد بَحیرای راهب، آموزش دیدن آیین نصرانیت نزد ورقه، نصرانی مبعوث شدن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و پذیرش ریاست آن، غیر امّی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و تغییر نام نصرانیت به اسلام. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی ابتدا به بیان دیدگاهها و دلایل یوسف حداد مبنی بر نصرانیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پرداخته و سپس با دلایل و شواهد قرآنی، عقلی و تاریخی، دیدگاهها و دلایل او را مورد نقد و بررسی قرار داده و نادرستیشان را به اثبات رسانده است.
نصرانیت
پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم
یوسف حَداد
بَحیرا
وَرَقة بن نوفل
2018
02
20
99
118
https://www.tkalam.ir/article_38934_37c509e2e6fdba757640b2be34262e4f.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
چیستیِ «لطیف الکلام» و جایگاه آن در دانش کلام
محمدتقی
سبحانی
رضا
برنجکار
محمدحسین
منتظری
با مطالعۀ آثار کلامیِ دوران متقدم درمییابیم «لطیف الکلام» عنوانی است که در مقابل «جلیل الکلام» به کار میرود و گویای طبقهبندی خاصی در مباحث دانش کلام است؛ اما چیستیِ مباحث لطیف، ویژگیها و جایگاه آن در دانش کلام، پرسشهای درخور توجهی است که کمتر بدان پرداخته شده است. مطالعات تاریخی ـ کلامی نشان میدهد در ادوار نخستین تمدن اسلامی، متکلمان علاوه بر آنکه عهدهدار پاسخ دربارۀ مسائل اعتقادی و الهیاتی مذهب خود بودند، پیش از سایر اندیشمندان مسلمان، خود را متکفّل تحقیق و پاسخدهی به پرسشهای عامّ و بنیادین معرفتی میدانستند. بعدها در دانش کلام برای پاسخ به این مسائل، حوزۀ خاصی در نظر گرفته شد که در آن به مسائل عام، بنیادین و غیرالهیاتی میپرداختند و در مقدمۀ دانش کلام از آن بحث کرده، از آن برای تبیین و مدلل ساختن مسائل مختلف دانش کلام بهره میبردند. از این مسائل به «لطیف الکلام» یاد میشود که در برابر مسائل اعتقادی دینی قرار داشت و در دستهبندی فراگیر، به «جلیل الکلام» نامگذاری میگردد. مسائل کلام لطیف در سه بخش مسائل جهانشناختی، فعلشناختی و معرفتشناختی قابل طبقهبندی است.
لطیف الکلام
جلیل الکلام
امور عامه
مسائل غیرالهیاتی
جهانشناسی
فعلشناسی
معرفتشناسی
2018
02
20
119
140
https://www.tkalam.ir/article_38935_78bd9496293c17eb9076d87e742cfccf.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
خلاصة المقالات باللغة العربیة
حیدر
مسجدی
2018
02
20
141
147
https://www.tkalam.ir/article_38936_176478da8d055b699508cef494fed8ad.pdf
فصلنامه تحقیقات کلامی
FTK
2345-3788
2345-3788
1396
5
19
ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی
سید لطف اله
جلالی
2018
02
20
148
154
https://www.tkalam.ir/article_38937_10416e0a68db73988668208b88f2a707.pdf