انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823کاربست عقل عملی در استنباط آموزه های کلامی با تکیه بر متون کلامی72438763FAرضا برنجکاراستاد تمام دانشگاه تهرانمهدی نصرتیان اهورپژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام)Journal Article20200328علم کلام از جمله علومی است که از هردو منبعِ عقل و نقل، در استنباط آموزههای اعتقادی بهره میبرد. عقل نیز در حوزۀ کلام، کارکردهای گوناگونی همچون کارکردِ نظری، عملی، استنباطی و دفاعی دارد. مقالۀ حاضر به بحث «کارکرد عملی» میپردازد. از جمله مهمترین کارکردهای عقل عملی در حوزۀ کلام، اثبات حسن و قبح افعال است که با توجه به آن، مسائل گوناگونی از آن استخراج میشود. در این نوشتار، به نمونههایی اشاره میشود که با قاعدۀ حسن و قبح عقلی اثبات شدهاند؛ همچنین عقلِ عملی با تکیه بر قاعدۀ لطف، دفع ضرر محتمل، وجوب شکر منعم و تعلیق الواجب علی الجائز، مسائل گوناگون کلامی را استخراج میکند.<br /><br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38763_ea9eef1cadecf1ad4af8ac90ac26a52f.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823مقایسۀ دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبایی دربارۀ ارادۀ الهیو ارزیابی دو دیدگاه بر اساس روایات254038764FAمحمد علی دولتدانشجوی دکتری کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث0000-0001-7150-9355موسی ملایریدانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران و دانشیار گروه کلام دانشگاه قرآن و حدیثJournal Article20200328این مقاله در صدد است، ضمن گزارش و ارزیابیِ دقیق دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی دربارۀ ارادۀ الهی، نظریهای نزدیکتر به روایات ارائه کند. ملاصدرا، ارادۀ الهی را از صفات ذات و مساوق با علم به نظام اصلح میداند. علامه طباطبائی به دلیل ضعف فلسفیِ نظریۀ صدرا و نیز به دلیل تعارض آن با روایاتی که اراده را حادث، صفت فعل و غیر از علم و حبّ الهی میدانند، نظریۀ دیگری ارائه کرده و صفت اراده را از صفات فعل و از لوازم قدرت و اختیار الهی به شمار آورده است. بر اساس نظریۀ سوم، که به گمان ما مستفاد از روایات است، مشیت که برخاسته از حکمت الهی است، واسطۀ علم و قدرت الهی با ارادۀ اوست و ارادۀ الهی موجب تقدیر و قضای الهی و بالتبع، تحقق خارجیِ فعل است. این نظریه در جهات سلبی، منطبق با نظریۀ علامه و در جهات اثباتی، مغایر با آن استhttps://www.tkalam.ir/article_38764_07b07c3810ba28b7f206a4f91e3d69d7.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823نقش مصلحت ( لطف و اعتبار) در توجیه آلام ابتدایی در رهیافت کلامی415638765FAحمیدرضا سروریاناستادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه تبریز.Journal Article20200328مفهوم «مصلحت» و عناوین نزدیک آن (لطف و اعتبار) در توجیه آلام ابتدایی، نقش محوری دارد. درواکاویِ مفهوم مصلحت دررهیافت کلامی، مفهوم کلی آن درنظر گرفته شده و در آیات وروایات،بیشتر به مصادیق مصلحت مانند: اجر، آزمایش الهی، کمال انسان،افرایش اجر و...اشاره شده است.متکلمان اسلامیدربارۀ نقش مصلحت در نیکوییِ آلام ابتدایی، چهارقول بیان کردند؛ بنابر نظر اول، فعل الهی عین مصلحت است و نه می توان با معیاربشری فعل الهی راسنجید و نه امری را بر خدا الزام کرد.در نظر دوم، مصلحت در نیکوییِ آلام ابتدایی، نقشی ندارد .و جبران بیرونیِ خداوند برای نیکویی آن کافی است.در نظر سوم، مصلحت شرط کافی برای نیکویی آلامِ ابتدایی است و به جبران بیرونی نیاز نیست. در نظر چهارم با وجود ضرورتِ مصلحت برای نیکویی آن، جبران بیرونی نیز ضروری مینماید. نتیجۀ چالش اقوال مزبور، نظریۀ پنجم است که بر اساس آن، همراهی دائمیمصلحت با تمام آلام ابتدایی، لازم است اگر چه در برخی از آلام ابتدایی، کافی نیست.<br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38765_3e5e9c7ab7d907d5fcbb5b0305ff1603.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823امامت و مسأله بدا ( بررسی یک روایت «ما بدالله مثل ما بدا فی اسماعیل)577238766FAمهدی فرمانیاناستادیار دانشگاه ادیان و مذاهباحسان جندقیدانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب.Journal Article20200328حدیث: «ما بدا لله مثل ما بدا فی اسماعیل» با یکی از عقاید اختصاصی شیعه، یعنی «بداء» ارتباط وثیق یافته است. بررسی سندی حدیث نشان میدهد، این حدیث بیشتر در منابع امامیه وجود دارد و اکثر اسناد آن، مرسل و مقطوع هستند. تنها سند معتبر در «اصل» زید نرسی آمده است که برخی اهل رجال، خود زید را توثیق نکردهاند، اما امامیه به جهت نقل اصل زید از سوی ابنابیعمیر، این اصل را پذیرفتهاند. در متن حدیث نیز لفظی که به امامت اسماعیل اشاره داشته باشد، وجود ندارد، اما به خاطر تفسیر عمدی زیدیان و سرایت این برداشت به دیگر فرقههای اسلامی، مسئلهای مورد مناقشه در طول تاریخ شده است. بررسی محتوایی حدیث نیز این نکته را به دست میدهد که این روایت، هیچ ارتباطی به امامت اسماعیل ندارد و حتی خود اسماعیلیان به خاطر تضادی که این حدیث با مبانی آنان دارد، توجه چندانی به این حدیث نکردهاند.<br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38766_81e67f946d9ff30dd4b885bf3513b70e.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823تبیین ادلهی قرآنی متکلمان در مسألهی إستطاعت739238767FAجعفر رحیمیدانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب، و پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام)Journal Article20200328هر کدام از طرفداران استطاعت معالفعل و استطاعت پیش از فعل، برای اثبات نظریۀ خویش به قرآن استناد کردهاند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به آثار متکلمان، به بررسی و نقد ادلۀ قرآنی متکلمان مذاهب مختلف کلامی پرداخته است. متکلمان معتزلی با استناد به آیههایی مانند: أَنْ أَلْقِ عَصاک، که ظاهر در قدرت داشتن پیش از فعل است، به استطاعت پیش از فعل قائل شدند. اهل حدیث و اشاعره با پذیرش تکلیفِ مالایطاق و با استناد به آیههایی مانند: لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَکُمْ، استطاعت معالفعل را گردن نهادند. ماتریدی نیز با آنان همداستان است، مگر در پذیرش تکلیف مالایطاق. در میان متکلمان امامیه، هردو قول استطاعت پیش از فعل و معالفعل طرفدارانی داشته است. به نظر میرسد، قرآن تصریحی به هیچکدام از دو نظریۀ مذکور ندارد و استناد متکلمان به قرآن، همراه با تأویل و تحمیل نظریه بر آیات بوده است.https://www.tkalam.ir/article_38767_091bbd513591aa85bf19430011020b9f.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823موارد استدلال تفسیری- کلامی به آیه لا اکراه فی الدین9310838768FAمهدی فانیاستادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.محمد حسین رجبیاستادیار دانشگاه امام حسین علیه السلامJournal Article20200328مقاله حاضر مهمترین مواردی را که دانشمندان علم کلام به آیۀ ﴿ لا اکراه فی الدین﴾ استناد کرده اند ، مورد بررسی قرار داده است ؛ بر این اساس آیۀ شریفه در دو جهت مورد استدلال قرار گرفته است: 1. در مورد افعال الهی؛ مانند: قاعدۀ لطف، تشریع قوانین و تکالیف به شرط اختیار و نیز امتحان الهی؛ 2. در مورد آنچه به انسانها مربوط میشود (اعم از معصومان علیهم السلام و غیر آنان)؛ مانند: بحث عصمت و بحث از وظیفۀ پیامبرصلی الله وعلیه وآله که در ارتباط با معصومان علیهم السلام مطرح گردیده و مباحثی چون: نفی تقلید در عقاید و آزادی فکر و عقیده در رابطه با همۀ انسانها. و سرانجام، بحثِ «کثرتگرایی دینی و نفی جبر» از مباحثی است که در راستای اندیشه و دیدگاهِ گروههای مختلف فکری و کلامی (قدیم و جدید) مورد تأمل قرار گرفته است. از بررسی موارد فوق بدست می آید که محوری ترین موضوعی در این راستا ، بحث «نفی جبر و اثبات اختیار» است که بر اساس آن، استدلالهای دیگر شکل میگیرد.<br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38768_8419a2921c952a70d9ea5925fe0fc445.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37882520140823کلام اجتماعی (چیستی ،خاستگاه ،رویکرد)10912638769FAروحالله شاکریزواردهیاستادیار دانشگاه تهران (پردیس فارابی قم)مرضیه عبدلیمسینانکارشناسی ارشد کلام (شیعه شناسی) و دانش پژوه سطح سوم فلسفه اسلامی.Journal Article20200328«کلام اجتماعی» شاخهای از الهیات اجتماعیِ اسلامی است که به استنباط، تبیین و دفاع از آموزههای اعتقادی و دیدگاههای دینی در باب مسائل اجتماعی میپردازد. متکلمان اسلامی در طول تاریخ و در سایۀ رویکرد حداکثری به دین، توجه همهجانبهای به حضور دین در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی بشر داشتهاند؛ هرچند میراث اجتماعی آنان در قالب رشتۀ مستقلی گنجانده نشد، چراکه این تحقیقات اجتماعی نخست در اروپا و آمریکا و در واکنش به شرایط اجتماعیِ غرب و مسیحیت، ظهور کرد و پس از آن در سایر سرزمینهای اسلامی نمایان شد. کلام اجتماعی در مقایسه با علوم اجتماعی دیگر، به دلیل ویژگیهای ممتاز روششناسی، جهانشناسی و انسانشناسی، در نظریهپردازی برای مسائل جامعه، قابلیت رشد وشکوفایی دارد .<br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38769_af41fea7dea209aac3bda24be09ddf0e.pdf