انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522بررسی دلالت آیۀ 53 سورۀ «فصّلت» بر برهان صدّیقین72638938FAسعید امیناییدانشآموختۀ سطح سه حوزۀ علمیۀ قم و دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قمJournal Article20200402برخی فیلسوفان و مفسران اعتقاد دارند عبارت «أَوَلَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ» (فصلت: 53) بر برهان صدیقین دلالت دارد. در مورد چگونگی این دلالت، سه تقریر وجود دارد که هر سه مبتنی بر پیشفرضهایی برونمتنی و درونمتنی است که قابل اثبات نیست. در این نوشتار، پس از بررسی پیشینۀ این تفسیر، سه تقریر با توجه به پیشفرضها بررسی شده است. یکی از این تقریرها، تقریری نو است که علامه طباطبائی(ره) آن را مطرح نموده و آیتالله جوادی آملی از آن استقبال کرده و مبتنی بر این است که واژۀ «شهید» به معنای «مشهود» باشد. در نقد این تقریر، استدلالهایی که برای اثبات دلالت واژۀ «شهید» بر معنای «مشهود» مطرح شده، مورد نقد قرار گرفته است. نتیجۀ این مباحث، نشان میدهد این عبارت نمیتواند بر برهان صدیقین دلالت داشته باشد.
https://www.tkalam.ir/article_38938_ecd49158a6fc4b259754bc15bdc3ca8d.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522نقش امامان معصوم(ع) در کارکردهای عقل در معرفت خداوند274638939FAمحمدجواد فلاحاستادیار دانشگاه معارف اسلامیاعظم ملتزمیدانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه معارف اسلامیJournal Article20200402سرلوحۀ همۀ معارف دینی، معرفت خداوند است. برای چنین معرفتی راههایی پیشنهاد شده است. از جملۀ آنها که بهویژه در کلام معصومان(ع) مورد توجه قرار گرفته، چراغ عقل از درون و وجود پیامبران و اولیای معصوم از بیرون است که میتوانند رهنمون انسان به معرفت الله شوند؛ اما از آنجایی که عقل به تنهایی نمیتواند اسباب صعود انسان به معرفت گردد، در این مقاله با تأکید بر دیدگاههای روایی، ضمن تحلیل جایگاه حقیقی معصوم و ویژگیهای منحصربهفرد آنان در معرفتبخشی انسانها، تأثیر معصوم را در کارکرد عقل و در نایل شدنش به کمال معرفت الله مورد تحلیل و بررسی قرار میدهیم. معصومان(ع) بر اساس ظرفیت وجودی و تکوینی و مسئولیت تشریعی که بر عهده دارند، زمینۀ شکوفایی عقل و ایجاد معرفت، و ایمن شدن آن از انحرافات معرفتی را فراهم خواهند ساخت. عقلِ معصوم به عنوان الگویی تمامعیار میتواند رهنمونِ عقول انسانها در باریابی صحیح به معرفت الله گردد و از آسیبها و انحرافات عقل جلوگیری کند؛ و در جایی هم حضور تکوینی و تشریعی معصوم ضامن تشدید معرفت عقلی در افراد است که هر کدام به ترتیب با عنوان «کارکرد ایجادی»، «کارکرد ایمنسازی» و «کارکرد کیفی» معصوم بر عقل، مورد بررسی قرار گرفته است.https://www.tkalam.ir/article_38939_82d5a8a91ef076aa5df21ff1dc6a473a.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522«اختفای حقیقت» پناهگاه الحاد؛ نگرشی دیگر به پدیدۀ ارتداد476638940FAاکبر ساجدیاستادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی تبریزJournal Article20200402مجازات اعدام برای مرتد، از زاویههای گوناگونی قابل بررسی است. در حکمتِ اعدام مرتد میتوان ظهور حقیقت را دخیل دانست. اگر حقیقت برای مرتد مخفی باشد، اعدام به خاطر انکار حقیقتی مخفی، به دور از حکمت خواهد بود، و در این صورت پناهگاهی برای الحاد و ارتداد ساخته خواهد شد. اما اگر حقیقت برای شخص مرتد روشن باشد، پناهگاه مزبور فرو ریخته، اعدام مرتد حکیمانه خواهد نمود. فرضیۀ اختفای حقیقت و ابتنای حکمتِ اعدام بر ظهور حقیقت از سوی دکتر سروش ارائه شده و فقط «سختیِ یافتن حقیقت در عرصۀ ادیان برای بشر امروز» به عنوان دلیل ذکر شده است. در تحقیق حاضر فرضیۀ مزبور بررسی شده، مغالطۀ موجود در این استدلال کشف و در نهایت، ظهور حقیقت با دلایل کلامی، فقهی و معارفی اثبات شده است.https://www.tkalam.ir/article_38940_824b12ff66e18e6161cbd3204d1689f4.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522امکان پیدایشی دیگر در نشانههای حتمی ظهور678638941FAمهدی صباییدکترای کلام امامیه و عضو انجمن کلام اسلامیمحمدتقی شاکردکترای کلام امامیه، پژوهشگر پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهرسول رضویدانشیار دانشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20200402آموزۀ «بداء» از آموزههای بسیار مهم و تأثیرگذار در اندیشۀ امامیه است. این آموزه گسترۀ بسیار وسیعی دارد و در مسئله نشانههای حتمی ظهور امام عصر(عج) نیز مطرح میگردد. منشأ پیدایش این مسئله، روایات دالّ بر امکان پیدایشی دیگر در تقدیرهای حتمی و از جملۀ آنها علائم حتمی ظهور است. روایت خاصی از امام جواد(ع) نیز بر امکان بداء در نشانههای حتمی وجود دارد؛ در مقابل، روایاتی نیز بر ناممکن بودن تغییر در تقدیرهای حتمی دلالت دارند. روایاتی که بر امکان تغییر در تقدیرهای حتمی دلالت دارند، به دلیل قوّت متن و سند و همچنین سازگاری با عقل مقدم خواهند بود، زیرا قول به عدم امکان تغییر در امور حتمی، راه یافتن عجز و ناتوانی خداوند در تغییر تقدیرها را در پی خواهد داشت؛ افزون بر اینکه جواز بداء در امور حتمی، شواهد قرآنی نیز دارد.https://www.tkalam.ir/article_38941_d6d42d457df85f3ab9466db6cbd92bf6.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522نگاه انتقادی به تبیین سنتی آموزۀ «بداء» از منظر روایات8710038942FAناصرالدین اوجاقیاستادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه زنجانJournal Article20200402«بداء» از آموزههای اسلامی است که در بیان ساده به این معناست که همهچیز تحت مشیت الهی است و خداوند هر آنچه بخواهد، در تقدیم و تأخیر وقایع و محو و اثبات آنها انجام میدهد. اندیشمندان شیعه تلاش کردهاند تا در قالب نظریهای این آموزه را تبیین کنند که ضمن بیان آموزه، پاسخگوی سؤالها و شبهات نیز باشد. این مهم با استفاده از باور به وجود دو نوع لوح انجام شده است؛ لوحی که محفوظ است و تغییری در آن صورت نمیگیرد، و لوح دیگری که محل محو و اثبات بوده و بداء تعلق به آن دارد. به نظر میرسد این تبیین با برخی روایات، بهخصوص روایات باب بداء سازگار نیست. در این نوشتار تلاش بر این است که این نظریۀ مشهور به روایات عرضه شده، در معرض نقد و بررسی قرار گیرد. نتیجۀ این بررسی آن است که این نوع تبیین از آموزۀ بداء با روایات وارده در منابع روایی همخوانی ندارد و نمیتواند مورد پذیرش قرار گیرد.https://www.tkalam.ir/article_38942_db1444c664f004338b8f5ab920fb7c77.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522بررسی و نقد دیدگاه قاموس قرآن در معنای «ذنبِ» منسوب به پیامبر(ص) در قرآن مجید10111638943FAسیدمحمود طیب حسینیعضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاهمطهرهسادات طیبحسینیدانشجوی کارشناسی ارشد پردیس فارابی، رشته علوم قرآن و حدیثJournal Article20200402یکی از مسائلی که همواره مورد توجه متکلمان و مفسران مسلمان بوده، مسئله «عصمت پیامبران» بهویژه عصمت پیامبر خاتم(ص) از خطا و گناه است؛ اما آیات 55 غافر، 19 محمد و 2 فتح به پیامبر(ص) نسبتِ گناه دادهاند. صاحب <em>قاموس قرآن</em> کوشیده پاسخ شایستهای دربارۀ این آیات بدهد. در این مقاله به روش تحلیلی ـ توصیفی دیدگاه استاد قرشی در تفسیر «ذنب» در این سه آیه بررسی شده و از دیدگاه ایشان در دو آیه دفاع، و در آیۀ دومِ سورۀ «فتح» نقد و دیدگاه علامه طباطبائی بر آن ترجیح داده شده است.https://www.tkalam.ir/article_38943_f5352da08962f3e39e3892d4acbb63bf.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522اثبات تطبیقی کذب نبودن خلف وعید از دیدگاه علم کلام و فقه11713638944FAعبدالله میراحمدیاستادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمیزهره دانشی کهندانشپژوه سطح چهار حوزۀ علمیۀ رفیعۀ المصطفیJournal Article20200402معتزله معتقدند مرتکب گناه کبیره که بدون توبه از دنیا رفته است، به مجازات الهی گرفتار میشود و امکان بخشایش او وجود ندارد. از نظر آنها چنین شخصی هرچند مؤمن باشد، به دلیل فاسق بودن، همچون کافر همیشه در عذاب میماند. بنابراین اگر خداوند این شخص را مجازات نکند، خلف وعید کرده و خلف وعید مستلزم دروغگویی در گفتار است؛ حال آنکه خداوند هرگز دروغ نمیگوید، پس خلف وعید نمیکند. پژوهش حاضر به شیوۀ توصیف و تحلیل محتوا درصدد اثبات کذب نبودن خلف وعید از دیدگاه علم کلام و فقه است. متفکران شیعه بر مبنای برخی دلایل عقلی و نقلی، نظریۀ معتزله را مورد خدشه قرار دادهاند. از نظر این متفکران، خلف وعید کذب نیست، زیرا مربوط به مرحلۀ عمل است نه ارادۀ جدی. همچنین وعید از ابتدا مشروط بوده و تا شرطش محقق نشود، قابل اجرا نیست؛ پس امکان بخشایش در صورت نبود شروط باقی است. افزون بر آن، اگر خلف وعید کذب باشد هر کذبی ناشایست نیست؛ شاهد آن، جواز دروغ از جانب شارع در مواردی بنا بر مصالحی است. انشاءانگاری وعد و وعید، راهکار دیگری در حل شبهۀ تعارض کذب خلف وعید است. بر این اساس، وعد و وعید از سنخ جملات انشائی هستند که به شکل خبر صادر میشوند. بنابراین اطلاق صدق و کذب بر آنها حقیقی نبوده و از باب مجاز است.https://www.tkalam.ir/article_38944_fff93e827615f55f0bcdf50debce3d4e.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522خلاصة المقالات باللغة العربیة13714338945FAحیدر مسجدیJournal Article20200402https://www.tkalam.ir/article_38945_7ef2334be59020f74c5819b6befa175c.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862020180522ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی14415038946FAسید لطف اله جلالیJournal Article20200402https://www.tkalam.ir/article_38946_d9b48a09b072479502f9ef587f77d13f.pdf