انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122تحلیلی نو از تفاوت «نبی»، «رسول» و «امام»72839088FAعلیرضا بهمانیکارشناس ارشد فلسفه و کلامJournal Article20200422در باب تفاوت میان «نبیّ»، «رسول» و «امام» دیدگاههای متفاوتی مطرح شده است. در این میان، دو دیدگاه از همه معروفترند؛ یکی از این دو، در باب تفاوت میان «نبیّ» و «رسول» است که «نبی» را مأمور به تبلیغ نمیداند، ولی «رسول» را مأمور به تبلیغ میداند. در دیدگاه دوم (مبتنی بر روایات زراره)، «امام» قادر به دیدن فرشته نیست، اما «نبیّ» و «رسول» با اندک تفاوتی قائل به دیدن فرشته هستند. محققان بسیاری، دیدگاه نخست را به دلایلی مخدوش دانستهاند و به حسب استقصا، تمامی محققان، دیدگاه دوم را به گونهای تفسیر کردهاند که منجر به تعارضات کلامی و دلالی میشود، و سپس سعی میکنند با توجیهاتی این تعارضات را برطرف کنند. تعارض کلامی در ناسازگاری مقام امامت با ندیدن فرشته مطرح میشود، و تعارض دلالی با روایاتی مطرح میشود که به دیدن فرشته توسط امام تصریح میکنند. این مقاله پس از بررسی تمامی دیدگاهها، به دفاع از دیدگاه نخست پرداخته، و سپس با تبیین جدیدی از روایات زراره، تعارضات کلامی و دلالیِ بهوجودآمده در دیدگاه دوم را برطرف میسازد.https://www.tkalam.ir/article_39088_750394c47b20dd1fcfed633251ac4deb.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122آموزۀ رجعت؛ «ضروری مذهب» یا «اختصاصی مذهب»؟294639768FAساجده یوسفیدانشآموختۀ کارشناسی ارشد شیعهشناسیِ دانشگاه ادیان و مذاهبمحمد جاوداناستادیار گروه شیعهشناسیِ دانشکدۀ شیعهشناسیِ دانشگاه ادیان و مذاهبJournal Article20200514مشهور امامیه «رجعت» را ضروری مذهب میشمارد؛ در مقابل، اهلسنت مصرّانه رجعت را یکسره انکار میکنند و شیعۀ امامیه را در باور به این آموزه، مورد نقد و اتهام قرار میدهند. شیعیان با استدلالهای قرآنی و روایی، به تبیین اصل رجعت و نیز دفاع از شبهات پرداختهاند. در این میان، شماری از علمای امامیه، رجعت را ضروری مذهب نمیدانند و حتی کسانی بر لزوم اعتقاد به آن اصراری ندارند. پر روشن است که بیرون کردن رجعت از دایرۀ ضروریات مذهب، لزوماً به معنای نفی و انکار خودِ رجعت نیست. این جستار، پس از بررسی ادلۀ ضرورت رجعت از سوی عالمان امامیه و نیز با ملاحظه ادلۀ غیرضروری بودن این باور از سوی برخی دیگر از عالمان مذهب، بدین نکته رهنمون است که رجعت نه از ضروریات مذهب امامیه، بلکه از «اختصاصات» آن است. بررسی نهایی این پژوهش نشان میدهد که بیتوجهی به تغییر و تطور معانی واژگان، خلط میان اختصاصی و ضروری مذهب، غفلت از اجماع مدرکی، تصور تلازم میان تواتر و ضرورت و نیز تصور تلازم میان اشتهار و ضرورت، مهمترین عواملی است که منجر به اختلاف دیدگاههای علمای امامیه دربارۀ اهمیت موضوع رجعت شده است.https://www.tkalam.ir/article_39768_234a2fcd9b57b2dba344b4d6175293ff.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122ارزیابی کثرتگراییِ حقانیت ادیان از دیدگاه عبدالکریم سروش بر اساس آموزههای علوی476639769FAحسین زارعدانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه قرآن و حدیث، عضو انجمن کلام اسلامی حوزۀ علمیه قممحسن غلامیدانشآموختۀ سطح سه حوزۀ علمیه قممحمدجعفر الله مرادیاناستادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرججواد محمدیدانشآموختۀ سطح سه حوزۀ علمیه قمJournal Article20200514حقانیتِ ادیان و نجات پیروان آنان، یکی از اندیشههای دینشناسانه است که در جهان اسلام و کشور ما مطرح شده و طرفداران آن، داعیۀ حقانیت و نجاتبخشیِ همه یا مجموعهای از ادیان را دارند و انحصار حق و نجات را در دین واحد نفی میکنند. دکتر سروش معتقد است همۀ ادیان بهرهای از حقیقت دارند و از حقانیتِ یکسانی برخوردارند و میتوانند انسان را به حقیقت و نجات برسانند و موجب سعادت و رستگاریاش شوند. وی با استناد به چندلایه بودن واقعیت، انکار مطلق بودن معرفت، نسبی بودن حقیقت، گستردگی رحمت و هدایت الهی و تنگناهای ادراک بشری، بر ادعای خود اصرار میورزد. در این مقاله، با بهرهمندی از آموزههای حضرت علیj نظیر: امکان معرفت یقینی، مطلق بودن حقیقت و نفی تنگناهای ادراک بشری با ذکر مصادیق انسان کامل، انحصار حقانیت در دین واحد را اثبات میکنیم.https://www.tkalam.ir/article_39769_482557958ab6747738c74ded48aaf199.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122بازخوانی اندیشههای توحیدی کرّامیّه در نگاشتهای تفسیر قصصی عتیق سورآبادی678439770FAمحسن نوراییدکترای علوم قرآن و حدیث. دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران0000-0002-9216-3469فهیمه گلپایگانیدانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندرانJournal Article20200514«کرّامیّه» از فرقههای مهمّ قرن سوم هجری و پس از آن است. آرای کلامی این فرقه و ایفای نقش آن برای گسترش اسلام، بیانگرِ اهمیت مطالعات معطوف به کرّامیّه است. در باب اصول توحیدی، برخی آرای شگفتآور در صفات خبری به ایشان نسبت داده شده که پذیرش آن در برخی موارد، دشوار است. از آنجا که مبانی کلامی هر فرقه در قالب متونِ منتسب جلوهگر میشود، مراجعه به متون اصلی کرّامی برای داوری منصفانه کارگشاست. بر این اساس، پژوهش حاضر به بازخوانی مهمترین اندیشههای توحیدی کرّامیّه در «تفسیر سورآبادی» پرداخته که مطابق نتایج حاصل، انتساب باورهایی مانند استوا، حرکت و اعضا نادرست، و رؤیت و فوقیّت صحیح مینماید. مطابق این تحقیق که نتیجهای کاربردی در حوزۀ مطالعات تفسیر، کلام و ملل دارد، برخی آرای این پیشوای کرّامی در مقولۀ ایمان، غیربدعی و همسو با مکاتبی چون مرجئه است.https://www.tkalam.ir/article_39770_7a07ebefa84a0c486939197716d92a13.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122فلسفه تأسیس مکتب اشاعره8510239771FAعلی قدردان قراملکیدانشجوی دکتری دانشگاه معارف اسلامی قم / عضو پیوسته انجمن کلام اسلامیJournal Article20200514بررسی فلسفۀ جدایی «اشعری» از مکتب پیشین خود «معتزله»، از مسائل تاریخی کلامی و امروزه جزو مسائل فلسفههای مضاف است که در بین متکلمان اهمیت دارد. نویسنده در این مقاله ضمن تفکیک موضوع در دو مقام «فلسفۀ کنارهگیری اشعری از معتزله» و «فلسفۀ تأسیس مکتب اشاعره»، به بررسی علل این دو محور پرداخته است. در مقالۀ حاضر، فلسفۀ تأسیس مکتب اشاعره در دو فلسفۀ سلبی و اثباتی مورد بحث قرار میگیرد. در فلسفۀ سلبی عوامل مؤثر در کنارهگیری به دو قسم «معرفتی = دلیلگرایانه» و «غیرمعرفتی = علتگرایانه» تقسیم شده است. ادلۀ معرفتی (کاستیهای معرفتی مکتب اعتزال و جلوگیری از شیوع عقاید افراطی اهل حدیث) نسبت به علل غیرمعرفتی (دستور پیامبر در عالم رؤیا، تغییر حاکمیت و دنیاطلبی) نقش مؤثرتری داشته است. در بحث فلسفۀ اثباتی دو عامل: جمع رویکرد عقلی و نقلی (معتزله و اهل حدیث) و رقابت با ابوهاشم برای تصدی ریاست مکتب اعتزال، مورد تحلیل قرار میگیرد.https://www.tkalam.ir/article_39771_95d4659e3bd9c211acddf6c20f9d25b1.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122جریان کلام شامی در قرن اوّل هجری بین نفی و اثبات10312239772FAرسول رضویعضو هیأت علمی و دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث و عضو پیوستۀ انجمن کلام اسلامی حوزۀ علمیه قممحمد رنجبرحسینیعضو هیأت علمی و دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث و عضو پیوستۀ انجمن کلام اسلامی حوزۀ علمیه قمسعید بهادریدانشجوی دکتری رشتۀ کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیثJournal Article20200514عربهای مسلمان، با آغاز فتوحات در قرن اول هجری و ورود به منطقۀ شامات که از جمله مهمترین ایالتهای امپراتوری بیزانس بود، با مسیحیتی مواجه شدند که در طی سالهای پیدایش و توسعۀ خود، با بهرهگیری از علوم و فرهنگ یونانی و به واسطۀ نزاعهای فلسفی و عرفانی پیرامون مباحث الهیاتی، به مکتبی پرمسئله و دارای جریانها و فرقههای مختلف تبدیل شده بود. وجود چنین سابقهای در شامات، موجب شده است گروهی فتح شامات را زمینهساز ورود بعضی از این تفکرات، مباحث و مسائل در جامعۀ نومسلمان شامی بدانند که به موجب آن، مسلمانان شامی با تأثیرپذیری از الهیات مسیحی، جریان کلامی متمایزی از شیوه اکثر پیروان خلفا را در شام پدید آورند. در مقابل، گروهی یا منکر وجود چنین جریانی در قرن اول در شامات هستند و یا آنکه پیدایش مباحث الهیاتی را در شامات، به عوامل داخلی جهان اسلامی نسبت میدهند. در این نوشتار، با تبیین دلایل قائلان به وجود جریان کلامی شام و پاسخگویی به دلایل منکران جریان کلامی شام، به اثبات این جریان در قرن اول هجری خواهیم پرداخت و نشانههای وجود آن را بیان خواهیم کرد.https://www.tkalam.ir/article_39772_4168f2426fa8377f9a811f487be5b23f.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122بررسی انتقال گناهِ زنا و آلودگی آن به فرزندان12314439773FAسید مصطفی حسینیدانشجوی دکتری رشته کلام اسلامی مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی امام خمینیمحمدحسین طاهری آکردیاستادیار مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی امام خمینیJournal Article20200514«زنا» از گناهانی است که آثار و پیامدهای آن، فرزندِ بهوجودآمدۀ از گناه والدین را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. برخی از این پیامدها، همان آثار ارتکاب گناه است. بنابراین مسئلۀ بسیار مهم دربارۀ چنین فرزندانی، این است که چرا آنان که هیچ سهمی در گناه والدین خود نداشتند، اما باید نتایج و پیامدهای گناه، دامنگیرشان شود؟ آیا به راستی آنان گنهکارند؟ اخبار فراوانی را که از خباثت ذاتی آنان حکایت میکند، چه باید کرد؟ اگر به راستی آنان آلوده و گنهکارند، گناهشان جبری است نه اختیاری؛ در این صورت، تکلیف به آنان با چالشی مهم روبهرو میشود. در بررسی انجامگرفته و با در نظر گرفتن دلایلی که بر مسئولیت شخصی اعمال و نتایج آن دلالت میکنند، روشن میشود که نه تنها زنازاده، گناه والدین را به ارث نبرده، بلکه آلودگی این گناه نیز به او سرایت نکرده و در نتیجه اختیار او از بین نرفته است. تنها تفاوت او با دیگران، داشتنِ زمینه و استعدادی نامناسب است که سببِ میل بیشتر او به انجامِ گناه میشود.https://www.tkalam.ir/article_39773_47768964a3516f329171dd4ec8d0a75b.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122خلاصة المقالات باللغة العربیة14515139774FAحیدر مسجدیJournal Article20200514https://www.tkalam.ir/article_39774_3c7494cd00bd9a0977f576648ebdbf83.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862220181122ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی15215839775FAسید لطف اله جلالیJournal Article20200514https://www.tkalam.ir/article_39775_1a86e680dab468c893fdc8f8e99fc747.pdf