انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823نگاهی به خداشناسی و فرجامشناسی در دین اسلام و آیین سیک72439930FAاحمدرضا گواهیدانشآموخته مطالعات شبه قاره هند، دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهرانحشمت السادات معینی فردانشیار دانشکده مطالعات جهان، دانشگاه تهرانJournal Article20200530آیین «سیک» به اعتقادِ بسیاری، حاصل ترکیب آموزههای اسلامی و برهمایی است. باید آیین سیک را بیشتر شناخت، تا راه برای نقد کلامیِ آن گشوده شود؛ از این رو، برای فراهم آوردن مقدمات این کار، عقاید مبنایی آن را با آموزههای اسلامی ـ شیعی مقایسه میکنیم. در خداشناسیِ اسلامی از توحیدِ در ذات، صفات، افعال و عبودیت گفته میشود که اساس دین است. در آیین سیک، مفهوم «یگانگی» گرانیگاه است. خدای «متعال» و «در همهجا حاضرِ» سیکها، خالقِ جهان است؛ همانطور که در اسلام عقیده این است. بنا به فرجامشناسیِ اسلامی، روح هنگام مرگ از بدن جدا میشود، تا روز قیامت در عالم برزخ میماند، روز قیامت به بدن میپیوندد و در درگاه عدل الهی حاضر میشود؛ ولی سیکها به «آواگوان» به معنای چرخه تولد و مرگ معتقدند. آیین سیک در خداشناسی با اسلام قرابت دارد و متأثر از آن است، اما در بحث فرجامشناسی با آیینهای برهمایی و هندی قرابت دارد.https://www.tkalam.ir/article_39930_25ebab6828f369c60c4e6c5baad671cc.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823فطرت و معرفت فطری از دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی254439931FAمهدی باغبان خطیبیپژوهشگر مؤسسه معارف اهلبیت علیهم السلاممحمدتقی سبحانیاستادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و عضو پیوسته انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قمJournal Article20200530مبانی معرفتشناسی میرزا مهدی اصفهانی ره بر پایه نظریه فطرت، در حوزه زبانشناسی، جهانشناسی و خداشناسی شکل یافته است. به باور وی، فطرت در معنای عام و گسترده آن، مواجهه مستقیم عاقل با جهان خارج و حذف صورت و تصورات ذهنی در ساحت تعقل و اندیشه است. نور علم و عقل، اشیای خارجی را برای عاقل روشن میکنند و صورتهای ذهنی دخالتی در فرآیند شناخت ندارند. اما شناخت خداوند، به معرفت فطری است نه با صور عقلی و نه با نور علم و عقل. معرفت فطری خدا همان دریافت معرفت الله از خداست و انسان با همین شناخت وارد نشئه دنیا میشود. درک احاطیِ خداوند ممتنع است و تنها راه معرفت عقلی، خروج از حدین است.https://www.tkalam.ir/article_39931_728fb1c1114c90e6e27e766568632085.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823بررسی انتقادی دیدگاه ابنعربی در ناسازگاری خلود در عذاب با صفتِ رحمت و عدل الهی، از منظر آیتالله جوادی آملی456639932FAسید محمدمهدی میری رمیدانشجوی دکترای رشته کلام امامیه در دانشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهسید محمود موسویاستادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام0000-0003-364-9316محمد رنجبر حسینیاستادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20200530یکی از آموزههای دینی در باب معادشناسی، مسئله خلود و جاودانگیِ کفار معاند و لجوج در عذاب جهنم است. اجماع و اتفاق همه علمای اسلامی (از فقها، متکلمان و فیلسوفان) بر این بوده که جاودانگیِ عذابِ این عده از جهنمیان، در متون دینی نص و صریح است. در مقابل، ابنعربی معتقد است چنین چیزی با رحمت واسعه و عدل خداوند ناسازگار است؛ به همین جهت، تن به تأویل نصوص دینی داده و خلود در متون دینی را به معنای «مدت طولانی» تفسیر کرده و بر این باور است که دوزخیان بعد از گذشت مدتی از عقوبت، رحمت و عدل الهی به سراغ آنان خواهد رفت و عذاب دوزخ را از آنها برمیدارد. استاد جوادی آملی نیز به عنوان فقیه، متکلم، فیلسوف و عارف، این تفسیرِ ابنعربی را نپذیرفته و معتقد است عذاب ابدی نه تنها منافاتی با رحمت واسعه و عدل الهی ندارد، بلکه با آن سازگار و هماهنگ است. این مقاله به بررسی انتقادی دیدگاه ابنعربی، از منظر استاد جوادی آملی میپردازد.https://www.tkalam.ir/article_39932_148411c40a0fd117900d302360eecb2a.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823اثبات توحید ربوبی با نگرشی بر صفت قدرت خدا در سیره احتجاجیِ قرآنیِ پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم678639933FAحسنعلی نوروزیاستادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن و عضو پیوسته انجمن کلام اسلامی حوزه0000-0002-5370-3936سیدمصطفی موسویکارشناس ارشد علوم قرآنیJournal Article20200530یکی از چالشهای فکری مشرکان در طول تاریخ، علیرغم اعتقاد به توحید در خالقیت و وحدت صانع، تردید در مسئله «توحید ربوبی» بوده است که قرآن با طرح این اندیشه کلامی و بیان دلایل روشن، بدان پرداخته است. اهتمام به هدایتگری با حفظ کرامت و آزادی مردم در گفتوگو و تضارب آراء و مطالبه براهین مخالفان، با هدف بیداری فطرت، برانگیختن عقول و پویایی اندیشههای مخاطبان، از ویژگیهای قرآن و فرهنگ اصیل اسلامی است. پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله و سلم نیز بر پایه قرآن کریم، با دعوت مشرکان به آیین توحیدی اسلام، هدایتگری و اقناع آنان و استقبال از اشکالات و انتقادات مخالفان در مسائل اعتقادی و دینی، از روش «احتجاج» بهره گرفته است. این پژوهش با تبیین، بررسی و تحلیل چگونگی و انواع سیره احتجاجی پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله و سلم در قرآن با محوریت قدرت خداوند، به منظور اثبات توحید ربوبیتِ خدای سبحان شکل گرفته است.https://www.tkalam.ir/article_39933_9a2a3afb48ab862811742986f791d0b8.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823بررسی مواجهه کلینی و صدوق با احادیث مربوط به اراده خداوند8710839934FAاکبر اقوام کرباسیاستادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و عضو پیوسته انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهJournal Article20200530ثقةالاسلام کلینی و شیخ صدوق، دو محدث بزرگ امامیه و صاحب دو اثر گرانسنگ حدیثی <em>الاصول من الکافی </em>و<em> التوحید</em>، هر کدام میراثبرِ جریانی از تاریخ حدیث و کلام روایی امامیه هستند که بر پایه الگو و نظام معرفتی خویش، روایات مرتبط با اراده خداوند را گزینش و تبویب کردهاند. نقاط اشتراک نظر این دو محدث عظیمالشأن همانند حدوث اراده، صفت فعل بودن، حتمی و غیرحتمی بودن و پوشش عالم تکوین و تشریع و... اگرچه فراوان است، اما بارزترین نقطه افتراق شیخ صدوق و کلینی، در نحوه ارائه مضامینِ دیگریِ از مطالبِ مرتبط با اراده خداوند، همچون مراتب فعل الهی است. کلینی اگرچه بر حسب روایاتی به ذومرتبه بودن فعل خداوند معتقد است، اما شیخ صدوق همین مضامین را احتمالاً از آن رو که قرابتی با جبر در افعال دارد، نقل نکرده و وجهه همتِ خویش را بیان نقشِ الهی در مشیتِ آدمی، و نشان دادن عمومیت و شمول اراده و مشیت خداوند قرار داده است.
<strong> </strong>https://www.tkalam.ir/article_39934_cd41a04cce2d77d9a42d2a26b60ccdbf.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823بررسی و نقد تعارض عقل و نقل در دیدگاه ابنتیمیه10912239935FAمحمدجواد حسین زادهدانشجوی دکتری رشته کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیثمهدی نصرتیان اهورعضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و عضو پیوسته انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20200530پرسش درباره امکان، چگونگی و راهحل تعارض عقل و نقل، قدمت دیرینهای در محافل علمی دارد و هر کس به فراخور نظرگاهش به این مسئله پرداخته است. ابنتیمیه نیز از جمله کسانی است که به این موضوع به شکل مبسوطی پرداخته و تلاش کرده است ضمن انکارِ امکانِ تعارض میان عقل صریح و نقل صحیح، راهحل فراگیری را برای مواردی که تعارض انگاشته میشود، ارائه کند. راهحلی که او ارائه میکند هرچند در مرحله نظریه، صحیح به نظر میرسد، در مرحله تطبیق، عملکردش به انکار بخشی از گزارههای آشکار عقلی و کنار گذاشتن بخشی از روایات صحیح میانجامد.https://www.tkalam.ir/article_39935_ddb14419521a2dc9d4a3ca9d132f11d4.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823تحلیل دیدگاه محمد عابد جابری در نقد کلامی تراث دینی12314039936FAمحمدعلی مهدوی راددانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران؛ نویسنده مسئولسیدمحمد موسوی مقدماستادیار پردیس فارابی دانشگاه تهرانمریم شمس علیییدکترای علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهرانJournal Article20200530به نظر جابری، عامل عقبماندگی جوامع اسلامی در قیاس با جوامع غربی، نگاه ناعقلانی به جهان است؛ بنابراین تحقق پیشرفت در اندیشه عربی ـ اسلامی نیازمند طرحی عقلانی در تمام مسائل فکری است. ویژگی اساسی چنین عقلانیتی، نقد است که با نقد تراث و ابزارهای فکری حاکم بر فرهنگ عربی، یعنی عقل آغاز میشود. اما تعریف جابری از عقل، مبتنی بر نگرش پوزیتیویستی بوده که معرفت غیبی در این حوزه راه ندارد و از مفهوم عقل نهفته در میراث اسلامی غافل بوده است. وی عقل عربی را همان فیزیک متن عربی میپندارد و عقبماندگی تمدن در فرهنگ عربی را در ارتباط زبان عربی معاصر با حوزه رایج در عصر جاهلی و ارتباط قرآن با آن حوزه میداند و تفاوت میان معرفتشناسی علوم عربی ـ اسلامی و علوم طبیعی و تجربی را که از نظر ماهیت موضوع و روش، دو حوزه معرفتی مختلفند، نادیده گرفته است. جابری هنگام نقد ساختاری، نظام عقلی را به سه نظام بیان، برهان و عرفان دستهبندی نموده و عقل را به سه پاره تقسیم کرده است؛ در حالی که عرصههای فقه، کلام، تصوف و فلسفه تجلیات مختلف این عقل بوده و جابری از ساختار واحد و ارگانیک این عقل غفلت ورزیده است.https://www.tkalam.ir/article_39936_5c59cd0cd3400a0fd75eefa50600bbe5.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823خلاصة المقالات باللغة العربیة14114739937FAحیدر مسجدیJournal Article20200530https://www.tkalam.ir/article_39937_e46ecc1985f5b2455f8f1b6e46ca36e6.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378872520190823ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی14815439938FAسیدلطف اله جلالیJournal Article20200530https://www.tkalam.ir/article_39938_15c66bab42fbad1fd217233a4c7d46ec.pdf