تأثیر اندیشه‌های فلسفی بر قرائت فخر رازی از نظریه کسب

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

2 دانشجوی دکترای مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب و پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث

چکیده

نظریه کسب از سوی متکلمان اشعری برای تبیین ارتباط فعل اختیاری انسان (فاعل) و خدا ارائه شده است. بر اساس این نظریه افعال اختیاری، مانند سایرمخلوقات با اراده و قدرت الهی خلق شده و نقش انسان در افعال خویش تنها به عنوان کاسب تعریف می‌شود. این نظریه مبتنی بر مبانی متعددی است که با پاره‌ای از اصول فلسفی در تعارض می­باشد. فخررازی با وجود همراهی با بسیاری از مبانی کلامی اشاعره و حتی اعتقاد به مخلوق بودن افعال عباد و عدم استقلال انسان در فعل خویش، به دلیل پذیرش آموزه‌های فلسفی، تقریری متفاوت از نظریه کسب ارائه نموده و در مواردی نه تنها از قبول نظریه کسب خودداری کرده بلکه این نظریه را اسمی بدون مسمی معرفی می‌کند.

کلیدواژه‌ها