جریان‌شناسی فکری امامیه در خراسان و ماوراءالنهر(از آستانۀ غیبت صغری تا عصر شیخ صدوق)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر ارشد پژوهشگاه قرآن و حدیث و استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

2 پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام ) و دانشجوی دکتری شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

 پس از افول مدرسۀ فکری کوفه در اواخر قرن دوم، میراث علمی این مدرسه به دیگر نقاط امامی‌نشین انتقال یافت که منطقۀ مهم خراسان و ماوراءالنهر، یکی از آن مناطق است. در مطالعات معاصر، به طور جامع و مستقل به جریان‌های فکری این منطقه پرداخته نشده است. در نوشتار پیش‌‌رو سعی شده است جریان‌های حاضر در خراسان و ماوراءالنهر در بازۀ زمانی غیبت صغرا تا عصر شیخ صدوق، شناسایی و تا حد امکان ارتباط آن‌ها با محیط علمی کوفه پی‌گیری شود. این پژوهش نشان می‌دهد، برخی از نحله‌های فکری موجود در خراسان و ماوراءالنهر، مانند جریان کلامی و فقهی هشام‌بن‌حکم و یونس‌بن‌عبدالرحمن و جریان حدیث‌محور و نیز جریان متهمان به غلو، ریشه در مدرسۀ کوفه دارند و این گروه‌ها پس از مدتی، از خراسان به مناطق دیگری چون عراق و قم ورود پیدا کردند؛ البته برخی از جریان‌ها، مانند امامیان اعتزال‌گرا در این برهه، جریانی نوظهور در خراسان به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها