تبیین و بررسی پاسخ‌‌های متکلّمان اشعری به اشکال ناسازگاری وجوب رضایت به قضای الهی و عدم رضایت به گناه

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

ناسازگاری وجوب رضایت به قضای الهی و عدم رضایت به گناهان یکی از اشکالاتی است که باورمندان به فراگیر بودن اراده الهی با آن روبه‌‌رو هستند. در آثار متکلّمان اشعری ده راه‌حل برای این اشکال ارائه شده است که در یک تقسیم‌بندی، به سه بخش تعبیری، تفسیری و تحلیلی قابل تقسیم هستند. تفکیک بین لفظ قضا و کفر، تصرّف در معنای قضا و فرق نهادن میان تعبیر اجمالی و تفصیلی از راه‌حل‌های تعبیری، تفکیک میان قضای مأمورٌ به و غیرمأمور به، اختصاص دلیل نقلی عدم رضایت به بندگان مؤمن، تفکیک رضایت از فعل در ارتباط با فاعل و قابل و انکار تعلّق قضا به گناهان از جهت گناه بودن، راه‌حل‌های تفسیری و تفکیک اراده از رضایت، تفکیک میان قضا و مقضی و انکار قبح گناه و ضرورت عدم رضایت به آن، راه‌حل‌های تحلیلی هستند. با بررسی این راه‌حل‌ها آشکار می‌شود که هیچ‌‌یک از آن‌ها نمی‌توانند اشکال را به صورت کامل برطرف کنند و این اشکال کماکان مبانی کلامی اشعریه را به چالش می‌کشد.

کلیدواژه‌ها