انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219حقیقتِ ترکیبی انسان از روح و جسم؛ نظریهپردازی هشام بن حکم دربارۀ حقیقت انسان72638877FAمحمدتقی سبحانیعضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهحسین نعیم آبادیدانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم و پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل ا لبیت
حوزهJournal Article20200331<span style="font-size: small;">امامیۀ نخستین در موضوع حقیقتِ انسان به «دوآلیسم واقعی» معتقد بود. برخی دیگر از مهمترین آراء دربارۀ حقیقت انسان عبارت بودند از: نظریۀ فیزیکالیستی حقیقت انسان، نظریۀ روح منطبعه نظّام و نظریۀ فلسفی روحانگار. بر اساس اعتقاد امامیۀ نخستین، حقیقتِ انسان عبارت است از ترکیبی حقیقی از روح و جسم که در عین این که اصالت با روح است، اما بدن نیز مدنظر قرار میگیرد. نظریۀ هشام بن حکم به نحو دقیقتری حقیقت انسان را در سه ساحت مورد توجه قرار میدهد: ساحت ایندنیایی که شامل روح و بدن به نحو ترکیب حقیقی میشود؛ ساحت «ما به الامتیازی» که عبارت از عقل و قدرت اراده در انسان است؛ و ساحت روح که به عنوان جزء اصلی و ثابت از حقیقت انسان ـ البته دارای تجرد نسبی نه تجرد محض فلسفی ـ مدنظر قرار میگیرد و بدون نیاز به هیچ چیز دیگری میتواند به فعالیت مدرِکانه بپردازد.</span>
https://www.tkalam.ir/article_38877_af3590e94c245b475db4acc6174b8dcc.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219بررسی دیدگاه متکلمان امامیه دربارۀ گسترۀ علم امام با تکیه بر روایات274438878FAمحمدحسین فاریاباستادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).Journal Article20200331<span style="font-size: small;">مسئلۀ «علم امام» از دل مشغولی های متکلمان امامیه در طول تاریخ بوده است. این مسئله، خود دارای ریزموضوعاتی مانند: ماهیت علم امام، منابع علم امام و گسترۀ علم امام است. نوشتۀ حاضر، به بررسی گسترۀ علم امام میپردازد. نگارنده ابتدا نظریات نسل طلایی کلام شیعه، یعنی بزرگان سه مکتب کلامی بغداد، ری و حلّه را تبیین کرده و آنگاه به بررسی دیدگاه آنها پرداخته است. متکلمان امامیه در سه مکتب یادشده، به طور عمده بر ضرورت علم به دین برای امام تأکید کردهاند و دربارۀ فراتر از آن، با احتیاط سخن گفتهاند. به نظر میرسد عقل به راحتی، ضرورت داشتن علومی را که امام برای انجام وظایفش به آن نیاز دارد اثبات میکند، اما نسبت به فراتر از آن، تنها مرجع حل اختلاف، روایات معصومان علیهم السلام است. بر اساس روایات معتبر، امام چنین نیست که بالفعل همه چیز را بداند، اما اگر اراده کند و بخواهد، خداوند او را آگاه میسازد.</span>
<span style="font-size: small;"> </span>
https://www.tkalam.ir/article_38878_8b2f2904c09d1a7fb6674886e1b2180f.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219رابطۀ ربوبیت توحیدی و عنایت الهی در نظام اندیشۀ قرآنی456038879FAیدالله ربیعیعضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرودحمید نگارشاستادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلامJournal Article20200331<span style="font-size: small;">مسئله توحید ربوبی و تحلیل نگاه قرآن به آن، محور نگاشتۀ حاضر است. از حوزههای پیوند یافته با توحید ربوبی، عناوین هدایت، نصرت، امداد و همانند آن است که در نظام فلسفی از آن با عنوان «عنایت» یاد میشود. ترابط میان این عناوین و مسئله توحید ربوبی از آن روست که بیشترین عقاید شرکآمیز از مراحلی پس از پذیرش وجود خدا و باور به آفریننده بودن الله نسبت به جهان آغاز میشود. آیات قرآن بیانگر آن است که بدکیشان، به توحیدِ در خالقیت باورمند بوده و در مرتبۀ ربوبیت و متلازم با آن، یعنی توحید در عبادت دچار شرک شدهاند. آنچه پژوهۀ پیشرو به آن رهنمون شده است، پس از شناختیابی به ماهیت توحید ربوبی، اثبات شکلگیری ربوبیت الهی از دو مؤلفه علم و قدرت مطلق خداوندی در کنار ارادۀ آزاد الهی است.</span>https://www.tkalam.ir/article_38879_1f2a81aa278b036ac642413ded590702.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219الهیات سلبی در مدرسۀ کلامی حلّه618238880FAرضا برنجکاراستاد تمام دانشگاه تهران و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه.سیدمسیح شاه چراغدانشجوی دکترای پردیس فارابی دانشگاه تهران.Journal Article20200331<span style="font-size: small;">در میان متکلمان مدرسۀ حله، «الهیات سلبی» جایگاه مهمی دارد. خواجه نصیر با بهره گیری از برهان شیخ صدوق در خصوص الهیات سلبی، صفت حیات خداوند را سلبی معنا کرده و این قاعده را قابل تعمیم به دیگر صفات ذاتی خداوند می داند. از منظر او، کسانی که در مباحث وجودشناختی صفات، قائل به نفی صفات زاید بر ذات هستند، در مباحث معناشناختی صفات، باید قائل به الهیات سلبی باشند. شاگردان خواجه در مدرسۀ حله نیز همین موضع را اتخاذ کرده اند. علامه حلی با تمایل به اشتراک لفظی «وجود» بین واجب و ممکن، و نیز فاضل مقداد با پذیرش نظریۀ نیابت ذات از صفات، مبانی دیگری جهت تقویت الهیات سلبی ارائه کردند.</span>https://www.tkalam.ir/article_38880_d465308e4412d54f5bc0ee2785a9f42e.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219رهیافت نیایشهای شیعی به حل مسئله شرّ8310038881FAاحمد کریمیاستادیار گروه کلام و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیثمحمدصالح مازنیدانش آموخته حوزه علمیه و دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق اسلامیJournal Article20200331<span style="font-size: small;">وجود شرور در عالم، این پرسش را در ذهن انسان به وجود می آورد که چه نسبتی میان مسئله شرّ و وجود خداوندی با صفات «عالِم»، «قادر» و «خیر» مطلق، وجود دارد؟ این مسئله همواره یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزۀ دین پژوهی و فلسفۀ دین بوده است. پژوهش پیشرو، با بررسی و پاسخ به این پرسش از منظری نو، به دنبال کشف و بازخوانی رهیافت نیایشهای شیعی به مسئله شرور است. تحقیق حاضر، در عین توجه به سازندگی برخی رنجها و نقششان در کمال اخلاقی انسان، از شرور دیگری یاد میکند که نقش بسیار مخربی برای انسان دارد و اضطراب و نگرانی حاصل از آن، منجر به سستی و ضعف در انجام امور دینی و دنیوی می گردد. از گروه دوم، به روشنی تحت عنوان «شرّ» یاد شده و در نیایش ها به مصادیق متعددی از آن اشاره شده است. گفتنی است، نیایشهای شیعی به رغم دیدگاههای برخی فلاسفه در ردّ وجود شرور در عالم، این مسئله را از نظر وجودشناختی ثابت می دانند.</span>https://www.tkalam.ir/article_38881_fecbaddc93a83cfd7d063fe675600e96.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219واکاوی پدیدۀ «فرقهسازی درونمذهبی» در جریان سلفیه معاصر10111838882FAحمید ایمانداردانش آموخته دکترای دانشگاه فردوسی مشهد.رضا ملازاده یامچیدانشجوی دکترای دانشگاه فردوسی مشهد.Journal Article20200331<span style="font-size: small;">«فرقهسازی درونمذهبی» به عنوان پدیدهای منحصر بهفرد در جریان سلفیۀ معاصر، این مکتب را به مناقشات و چالشهای عمیق عقیدتی و کلامی گرفتار کرده است. بدین روی، پیجویی زمینههای شکلگیری این خردهفرقهها، ضرورتی اجتنابناپذیر در راستای تحلیل حقیقت جریان سلفیه به شمار میرود.پرسش اساسی پژوهش حاضر، زمینههای شکلگیری و چگونگی ظهور و بروز این خردهفرقهها در بطن جریان سلفیه است. در واکاوی این پدیده، شناسایی ماهیت و مؤلفههای هر یک از این فرقههای مورد بحث و تعیین حدود و ثغور و احیاناً همپوشانی فکری و عقیدتی خرده فرقه های مذکور اهمیت دارد.به نظر میرسد جزماندیشی، انحصار طلبی و جمودگرایی ، عدم تحمل آرای مخالفان، تکفیرمحوری و خشونت طلبیِ تاریخی ائمه سلفیه در این امر نقش مؤثری ایفا نموده است.</span>https://www.tkalam.ir/article_38882_9804399a48796e40f6ced1f16aa55965.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219صحیح بخاری و تحریف حقیقت11914238883FAعبدالرحمان باقرزادهعضو هیأت علمی دانشگاه مازندرانJournal Article20200331<span style="font-size: small;">کتاب «صحیح بخاری» از اسناد دست اولِ اهلسنت و بلکه مهمترین سند روایی آنان به حساب میآید، به گونه ای که روایات موجود در آن بدون بررسی، مورد قبول واقع می گردد. با عنایت به این جایگاه و از آنجایی که پدیدۀ «تحریف» علیرغم داشتن پیامدهای منفی در رویکردهای کلامی، فقهی و... به تعداد زیادی از منابع دینی رخنه کرده، این سؤال مطرح است که آیا این کتاب از تیغ تحریف در امان ماند تا بتوان به صورت کامل بر آن اعتماد کرد؟ مقالۀ حاضر جهت پاسخ به این پرسش تدوین شده و مهمترین یافتۀ آن، که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع مختلف عامه صورت پذیرفته، اثبات نفوذ پدیدۀ تحریف در این کتاب است.</span>https://www.tkalam.ir/article_38883_b6457267742b701ae37b019f4476c0c0.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219خلاصة المقالات باللغة العربیة14314938884FAحیدر مسجدیJournal Article20200331https://www.tkalam.ir/article_38884_1073a2b45badb0ac095d19cb2084d9cd.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378841520170219ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی15015638885FAسید لطف اله جلالیJournal Article20200331https://www.tkalam.ir/article_38885_0142b8698d14e3134d42fa23661e3f15.pdf