مقاله حاضر مهمترین مواردی را که دانشمندان علم کلام به آیۀ ﴿ لا اکراه فی الدین﴾ استناد کرده اند ، مورد بررسی قرار داده است ؛ بر این اساس آیۀ شریفه در دو جهت مورد استدلال قرار گرفته است: 1. در مورد افعال الهی؛ مانند: قاعدۀ لطف، تشریع قوانین و تکالیف به شرط اختیار و نیز امتحان الهی؛ 2. در مورد آنچه به انسان‌ها مربوط می‌شود (اعم از معصومان علیهم السلام و غیر آنان)؛ مانند: بحث عصمت و بحث از وظیفۀ پیامبرصلی الله وعلیه وآله که در ارتباط با معصومان علیهم السلام مطرح گردیده و مباحثی چون: نفی تقلید در عقاید و آزادی فکر و عقیده در رابطه با همۀ انسان‌ها. و سرانجام، بحثِ «کثرت‌گرایی دینی و نفی جبر» از مباحثی است که در راستای اندیشه و دیدگاهِ گروه‌های مختلف فکری و کلامی (قدیم و جدید) مورد تأمل قرار گرفته است. از بررسی موارد فوق بدست می آید که محوری ترین موضوعی در این راستا ، بحث «نفی جبر و اثبات اختیار» است که بر اساس آن، استدلال‌های دیگر شکل می‌گیرد.
)