ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ (ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﻛﻼم اﻫﻞ ﺑﻴﺖ علیهم السلام) و داﻧﺸﺠﻮی دﻛﺘﺮی ﻣﺬاﻫﺐ ﻛﻼﻣﻲ داﻧﺸﮕﺎه ادﻳﺎن و ﻣﺬاﻫﺐ
چکیده
معرفت اضطراری که باور جمهور امامیه در دو مدرسۀ کلامی کوفه و قم بود، به تدریج در مدرسۀ کلامی بغداد دچار تحول گردید. بررسی سیر تاریخی تطور معرفت اضطراری در بغداد حاکی از آن است که از نوبختیان، ابوسهل نوبختی همۀ معارف را نیازمند استدلال و در نتیجه کسبی میدانست، ولی ابومحمد با آنکه همۀ معارف را اضطراری نمیدانست، دربارۀ معرفتالله، به جواز اضطراری و اکتسابی بودن آن معتقد بود. در فاصلۀ نوبختیان تا شیخ مفید، تنها از ابوالقاسم کوفی عبارت مجملی از نگاشتههای او به جا مانده که ظهور در اضطراری بودن معرفت دارد. سرانجام، در دوران شیخ مفید و سپس سید مرتضی و شیخ طوسی، معرفت اضطراری به صراحت انکار شد و معرفت اکتسابی و عقلی مورد تأکید قرار گرفت.