2
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران
چکیده
سید مرتضی، ادیب و متکلم نامدار شیعه، از قائلان به نظریة «صرفه» است. او به اقتضای شرایط محیطی و با آگاهی از ویژگیهای صرفه، آن را برگزید. برخورد با بحران اشکالگیری یهودیان و مسیحیان غیرعرب در بحث اعجاز قرآن، مباحثات کلامی مکاتب اسلامی در تبیین وجوه اعجاز و ایجاد فضای آزاد در این نوع مجادلات، از مهمترین عوامل تاریخی گزینش این نظریه از سوی او به شمار میرود. تأملات ادبی و کلامی سید، اعم از لزوم تکیه بر معیارهای غیرذوقی در سنجش بلاغت قرآن، پیچیدگی تفهیم امتناع هماوردی با قرآن در تقریرهای اعجاز بیانی و عمومیت فهمپذیری صرفه نیز، در انتخاب این نظریه از سوی او تأثیر بسزایی داشته است. نوشتار حاضر میکوشد تا ضمن بررسی منشأ طرح این نظریه در عصر سید مرتضی، زمینههای تاریخی و علمی رویکرد وی را مورد تحلیل قرار دهد.