پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام) و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه.
چکیده
ﭼﻜﻴﺪه آﻣﻮزة «ﺑﺪاء» از آﻣﻮزه ﻫﺎی ﻣﺴﻠّﻢ و اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻛﻼم اﻣﺎﻣﻴﻪ اﺳﺖ. ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻳﻦ آﻣﻮزه و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آن از دﻳﺪﮔﺎه رواﻳﺎت اﻫﻞ ﺑﻴﺖ علیهم السلام ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ در ﺑﺎب ﻋﻠﻢ، ﻗﺪرت،ﺣﻜﻤﺖ و اراده ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ. از دﻳﺮﺑﺎز در ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻜﻠﻤﺎن در ﺑﺎب ﭼﻴﺴﺘﻲ ﺑﺪاء، ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﻮده و اﻛﺜﺮ ﺑﺎورﻣﻨﺪان ﺑﺪاء ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺸﻜﻼت، آن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی«ﻧﺴﺦ» داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ. ﺑﺎ ﻛﺎوش در رواﻳﺎت و ﺑﺮرﺳﻲ دﻳﺪﮔﺎه آن ﻫﺎ درﺑﺎرة ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺪاء،ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻠﻢ و اراده، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﺑﺪاء داﺷﺖ و آن را ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ اراده و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ارادة ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮد. ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه، ﻫﻢ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ﭘﻴﺸﻴﻨﻲِ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﻴﺮاﺳﺘﻦ آن از ﺟﻬﻞ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه و ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻴﻪ و ﺗﺄوﻳﻞ ﺧﻼف ﻇﺎﻫﺮ در رواﻳﺎت ﺑﺪاء راه ﭘﻴﺪا ﻧﻜﺮده اﺳﺖ.
)