2
استاد فلسفه و کلام دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
3
دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
چکیده
این پژوهش برای پاسخگویی به این سؤال که: «تعریف ذات از منظر فخر رازی چیست؟» شکل گرفته است، یافتههای پژوهش عبارتند از: فخر رازی به دنبال اثبات ماهیت برای خدای متعال است، برای رسیدن به این هدف حتی برای ماهیت نقش علت فاعلی قائل میشود، اما این راهکار او برای اثبات ماهیت دارای اشکالات متعددی است که به نظر میرسد خود او نیز به این اشکالات واقف است و برای برونرفت از پرداختن به اشکالات تعبیر حقیقت مخصوصه را استفاده مینماید، ضمن اینکه فخر در موضوع بیان رابطهی ماهیت و ذات موضع ابهامآمیزی دارد، در نهایت فخر تلاش میکند با استفاده از صفات ثبوتی و سلبی، تعریف از ذات الهی را سامان دهد، اما در صفات ثبوتی در واقع مخلوقاتِ ذات را تعریف کرده است و در صفات سلبی نیز راهکاری برای برونرفت از بیان ناپذیری نهفته در الاهیات سلبی نیافته و در نهایت به نظر می-رسد که در تعریف ذات الاهی ـ به جز در دو مورد «تساوی ذات و ماهیت» و «علیت ذات برای وجود حق و صفات ثبوتی» ـ موفق نبوده است.