گستره معنایی حکمت الهی در کلام امامیه

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه باقرالعلوم

2 عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

حکمت الهی و حکیم بودن خداوند یکی از مبانی فکری متکلمان امامیه و راهگشای مباحث مهم کلامی است. ردپای انگاره حکیم بودن خداوند را می­توان در مباحثی چون قاعده حسن و قبح عقلی، قاعده لطف، ضرورت بعثت انبیا و نصب امام، هدفمندی افعال الهی، آلام، اعواض، انتصاف وسایر مباحث کلامی یافت.
متکلمان امامیه گاهی از حکیم بودن خداوند «اجتناب او از هرگونه فعل قبیح و اخلال در امر واجب» را اراده نموده‌اند که این مهمترین لایه معنایی از حکمت الهی است و با مفهوم عدل الهی یکسان گرفته شده است. در این مقاله سعی شده با رویکردی کارکرد گرایانه به مفهوم­شناسی حکمت الهی در اندیشه متکلمان امامیه پرداخته که تا حدودی به دلیل این یکسان انگاری اشاره شود. بر اساس این انگاره هر نوع امر و فعل قبیح مانند: ظالم بودن، عبث بودن، کذب، نقض غرض و امور دیگر از خداوند حکیم سلب می‌شود.
گاهی متکلمان امامیه با توجه به ریشه لغوی این واژه از حکمت الهی، اتقان صنع و فعل الهی را اراده نموده‌ و در مواردی نیز به معنای معرفت افضل و حقیقی به همه اشیا دانسته‌اند. با بررسی اندیشه‌های متکلمان امامیه مشخص می­شود که حکمت الهی نسبت به معنایی که از آن اراده می­شود می­تواند از صفات ذاتی یا فعلی خداوند باشد.

کلیدواژه‌ها