پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام)
چکیده
گرچه در جامعه مسلمانان نخستین وجود داشت، اما بنا به « بداء » اندیشه ناب و توحیدی میان متکلمان شیعه ، دلایلی تنها در جامعه شیعی استمرار یافت. تا پایان عصر حضور ائمه اختلافی در تبیین بداء وجود نداشت. بعد از این دوره و در زمانی که کلام شیعه دوران رکود و فترت را پشت سر میگذاشت، گروهی از معتزلیانِ شیعه شده و متکلمان عقلگرای شیعه تبیین جدیدی از بداء ارائه داده و آن را هموزن نسخ دانستند. این اندیشه جدید که در ابتدا گروه اندکی طرفدار آن بودند، رفته رفته جایگاه مهمی در میان متکلمان شیعه پیدا کرد، به گونه ای که در اواسط قرن پنجم تقریباً همه گیر شد. تبیین این اندیشه جدید با شیخ مفید ادامه یافت و شاگردان وی نیز ادامه دهنده همین مسیر بودند.
)