آموزۀ رجعت؛ «ضروری مذهب» یا «اختصاصی مذهب»؟

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد شیعه‌شناسیِ دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار گروه شیعه‌شناسیِ دانشکدۀ شیعه‌شناسیِ دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

مشهور امامیه «رجعت» را ضروری مذهب می‌‌شمارد؛ در مقابل، اهل‌سنت مصرّانه رجعت را یکسره انکار می‌‌کنند و شیعۀ امامیه را در باور به این آموزه، مورد نقد و اتهام قرار می‌‌دهند. شیعیان با استدلال‌‌های قرآنی و روایی، به تبیین اصل رجعت و نیز دفاع از شبهات پرداخته‌‌اند. در این میان، شماری از علمای امامیه، رجعت را ضروری مذهب نمی‌‌دانند و حتی کسانی بر لزوم اعتقاد به آن اصراری ندارند. پر روشن است که بیرون کردن رجعت از دایرۀ ضروریات مذهب، لزوماً به معنای نفی و انکار خودِ رجعت نیست. این جستار، پس از بررسی ادلۀ ضرورت رجعت از سوی عالمان امامیه و نیز با ملاحظه ادلۀ غیرضروری بودن این باور از سوی برخی دیگر از عالمان مذهب، بدین نکته رهنمون است که رجعت نه از ضروریات مذهب امامیه، بلکه از «اختصاصات» آن است. بررسی نهایی این پژوهش نشان می‌دهد که بی‌‌توجهی به تغییر و تطور معانی واژگان، خلط میان اختصاصی و ضروری مذهب، غفلت از اجماع مدرکی، تصور تلازم میان تواتر و ضرورت و نیز تصور تلازم میان اشتهار و ضرورت، مهم‌ترین عواملی است که منجر به اختلاف دیدگاه‌های علمای امامیه دربارۀ اهمیت موضوع رجعت شده است.

کلیدواژه‌ها