بحث از وجود ادراکات فطری مشترک میان انسانها که در راس آن باور به وجود خداوند است، از مباحث مهم بین معرفتشناسان است. این مقاله با تحلیل کیفی دادهّها تلاش کرده تا ادراکات فطری را در اندیشه میرزامهدی اصفهانی و لایبنیتس بررسی کند و در پی آن، مساله یادآوری یا فرآوری این ادراکات را به بحث گذارد. یافتههای پژوهش نشان داد هر دو بر این عقیده بودند که انسانها از بدو تولد دارای مفاهیمی پیشینی هستند، میرزای اصفهانی این ادراکات را بالفعل و از جنس معرفتی اضطراری دانسته و جایگاهش را قلب انسان، معرفی میکند و معتقد است به فراموشی سپرده میشوند و از همین روی، به یادآوری نیاز دارد. او با استناد به ادلّه نقلی، مذکرات مختلفی را بر میشمرد که این پژوهش، آنها را تحت دو عنوان یادآوران طبیعتشناختی مانند تأمّل در آیات الهی، سختیها و شدائد، معرفت و صیانت نفس، احتجاج کردن، و یادآوران دینشناختی، همچون قرآن، ذکر، انبیا و اهلبیت ردهبندی کرده است. تئوری فطرت نزد لایبنیتس، از آموزههای مسیحی اشراق الهی و صورت خدا الهام گرفته و با تقسیم حقایق ادراکی به دو حیطه عقل و واقع و با تشکیل نظاموارهای متشکل از مونادها و نظام هماهنگی پیشینبنیاد، ادراکات فطری را نه از جنس معرفت، بلکه از سنخ استعدادهایی بالقوّه میداند که تحت یک منشأ درونی به ادراک صریح و فعلی مبدّل میشوند. لایبنیتس عوامل فعلیّتساز استعداد فطری را تأمّل یا ادراک انعکاسی، آموزش دیدن، و دقّت در محسوسات، مخلوقات و نظم موجود در آنها میداند.
کریمی, احمد, احمدی, محسن, & رنجبرحسینی, محمد. (1402). یادآوری یا فرآوری معرفت؟ بررسی دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی و لایبنیتس در ادراکات فطری. فصلنامه تحقیقات کلامی, 11(42), 69-91. doi: 10.22034/ftk.2023.711891
MLA
احمد کریمی; محسن احمدی; محمد رنجبرحسینی. "یادآوری یا فرآوری معرفت؟ بررسی دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی و لایبنیتس در ادراکات فطری". فصلنامه تحقیقات کلامی, 11, 42, 1402, 69-91. doi: 10.22034/ftk.2023.711891
HARVARD
کریمی, احمد, احمدی, محسن, رنجبرحسینی, محمد. (1402). 'یادآوری یا فرآوری معرفت؟ بررسی دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی و لایبنیتس در ادراکات فطری', فصلنامه تحقیقات کلامی, 11(42), pp. 69-91. doi: 10.22034/ftk.2023.711891
VANCOUVER
کریمی, احمد, احمدی, محسن, رنجبرحسینی, محمد. یادآوری یا فرآوری معرفت؟ بررسی دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی و لایبنیتس در ادراکات فطری. فصلنامه تحقیقات کلامی, 1402; 11(42): 69-91. doi: 10.22034/ftk.2023.711891