انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-3788103720221023قواعد تباین و نفی قیاس در صحیفه سجّادیه726697532FAفائزه کریمیدانشگاه علوم قرآن و حدیث- پردیس تهرانمهدی نصرتیان اهوراستادیار دانشگاه علوم قرآن وحدیثمحمد پارچه باف دولتیاستادیار دانشگاه علوم قرآن و حدیثJournal Article20220323از میان اصول سه گانه جهانبینی، اصل توحید از اهمیت ویژهای برخوردار است. در واقع هدف غایی از آفرینش انسان توسط خداوند، توحید است؛ همچنین براساس آموزههای اسلام، دعا برترین عبادت و خالصترین اظهار توحید است. در میان ائمه(ع)، بیشترین دعاها از امام چهارم شیعیان، حضرت امام سجّاد(ع) نقل شده و ایشان با توجه به شرایط زمانی و مکانی دوران زندگی خود، بسیاری از مسائل اعتقادی اساسی شیعه، از جمله توحید را در قالب دعا بیان فرمودهاند.<br />در این تحقیق، بر مبنای مسئلهپژوهی و با استفاده از روشهای تحقیق توصیفی و تحلیلی، محتوای «صحیفه سجّادیه» با توجه به «قواعد کلامی توحیدی» در حوزه «معرفت ذات الهی»، باهدف پیداکردن مهم ترین قواعد کلامی توحیدی در این حوزه، مورد تحلیل قرارگرفته است.<br />براساس یافتههای تحقیق، با توجه به ادله نقلی موجود در «صحیفه سجّادیه»، قواعد «نفی قیاس» و «تباین» بهعنوان مهمترین «قواعد کلامی توحیدی» در حوزه «معرفت ذات الهی»، از «صحیفه سجّادیه» استخراج گردید.https://www.tkalam.ir/article_697532_c295dcd1d9ef52e028da917618bbf432.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-3788103720221023ارزیابی نظریه ارکون در خوانش انسانی از قرآن2748697533FAمحمد درگاه زادهاستادیار دانشگاه بنابمحمد شکریگروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی سهند تبریزصفر نصیریاندانش آموخته دکتری معارف اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهرانمحمد قاسمی شوبدانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، مدرس و پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین (ع)Journal Article20210830محمد ارکون به دلیل تأکید دوچندانش بر اهمیـت بـه کـارگیری روشهـای نوین پژوهشی بـرای فهـم متون اسلامی و رویـارویی نقادانهاش با روشهای کشف متن و فهم آن و ارائه خوانشی جدید از متن و تفسیر قرآن، از بارزترین نمایندگان جریان نوگرا است. وی روش پژوهشی خود در متون دینی را اسلام شناسی تطبیقی نام گذاشته است که در آن متون اسلامی به ویژه قرآن از منظر علوم انسانی مورد مطالعه قرار میگیرند؛ از آن جا که روش ارکون به جای ابتنای بر اصول روششناسی، بر پیشفرضهای اومانیسمی مبتنی است و از این منظر، ماهیت دین گریزانه دارد، پژوهش حاضر بر آن شد تا با روش توصیفی تحلیلی، نظریه وی را مورد ارزیابی قرار دهد. مولفههایی که ارکون در این نظریه ارائه میکند، از این قرار است: وحی سخنی آزاد، ناگهانی و مبتنی بر تجربه نبوی است؛ بین اصل قرآن و متن آن تفکیک باید کرد؛ بنابراین، بخشی از متن قرآن که مشتمل بر گزارههای جزم اندیشانه و خیالین است، غیر اصیلاند و بخش اصیل قرآن نیز به رغم وحی بودن -به معنایی که ذکر شد- لازم است به صورت آزادانه و بر پایه پیشفرضهای مفسر مورد توجه قرار گیرد، نه براساس قصد و نیّت خداوند؛ دیدگاه هایی فوق، مستلزم آن است که قرآن، طبق برنامه معینی از سوی خداوند برای هدایت بشر نازل نشده باشد؛ محتوای قرآن، جنبه متخیلانه و اسطورهای داشته باشد؛ معیار تفسیر قرآن، نه قصد خداوند، بلکه پیشفرضهای مفسر باشد.https://www.tkalam.ir/article_697533_815797fd9b102ba70b208b3de1f05feb.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-3788103720221023بازخوانی سه قرائت برساخته از مفهوم تقیه؛ إنکار، إنقضاء، إتحّاد4968697537FAسید محمدمهدی موسویبنیاد معارفمحمدتقی سبحانیریاست انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20220216یکی از باورهای اصیل اسلامی که در سده اخیر هر گروه به مذاق خویش با آن به تعامل برخواسته، مساله تقیه است. پژوهش حاضر به بررسی سه قرائت از مفهوم تقیه در عصر حاضر پرداخته و میزان همخوانی و پایبندی آنها را با کتاب و سنت به بحث و نظر نشسته است. رویکرد إنکاری از سوی برخی اندیشمندان عامه و اختصاصِ تقیه به شیعه؛ انحراف و تحریف در قالب انقضاء زمان تقیه و این همانی تقیه با وحدت نیز از سوی برخی امامی مذهبان سه خوانش جدیدی هستند که مورد بحث در این نوشتار هستند. بنابر تحقیق صورت گرفته هر سه نظریه یاد شده با آیات قرآن و روایات و عقل سلیم مخالف بوده و نمیتوان چنین ادعایی را بر معارف دین تحمیل کرد. از این رو عمل به تقیه جواز شرعی داشته و تکلیف امامیمذهبان را تا عصر ظهور آنهم بدون کوتاه آمدن از اهم اعتقادات شیعی ثابت میداند.<br /> https://www.tkalam.ir/article_697537_b403ec68f878d35e94dcb7df77307519.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-3788103720221023نقدی بر دیدگاه «پَتریک گِریم» پیرامون ناسازگاری صفت علم الهی6983697534FAسید جابر موسوی راداستادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.0000-0003-0168-9797Journal Article20220208پتریک گریم از جملهی ناخداباوران معاصر است که تلاش میکند بر مبنای ناسازگاری صفت علم الهی، ناخداباوری را اثبات کند. مدعای گریم این است که مفهوم خدای عالم مطلق، دارای ناسازگاری درونی است و لذا هرگز معقول نیست به خدای عالم مطلق باور داشته باشیم. مهمترین دلائلی که وی برای اثبات محالبودن علم مطلق ارائه میکند بدین شرحند: الف: برای هر کسی جز فرد تجربه کننده (حتی خداوند) محال است که به معرفتهای مهارتی علم داشته باشد. ب: برای خداوند محال است که به برخی صفات ناقص انسانی علم داشته باشد. ج: علم خداوند به عبارات ایندکسیکال (عباراتی که مرجع آنها در چهارچوبهای مختلف، متفاوت میشود) محال است. د: بر مبنای قانون کانتور، علم مطلق الهی محال است. ه: بر مبنای پارادوکس دروغگو، علم مطلق الهی محال است. در این مقاله، ضمن تبیین دیدگاه گریم، مدّعا و دلایل وی نقد شده و اثبات میشود که هیچگونه ناسازگاری در صفت علم الهی وجود ندارد. https://www.tkalam.ir/article_697534_668f12d984f0d8259cdc50f7bb762c5f.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-3788103720221023بررسی کاربست شاخصه های پاسخگویی موفق در پاسخهای قرآن به شبهات اعتقادی85102697535FAداوود افقیاستادیارگروه معارف اسلامی- دانشکده الهیات- دانشگاه شهید مدنی آذربایجانرضا برنجکاررییس انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20211203مهمترین جنبه دفاعی علم کلام، پاسخ به شبهات اعتقادی است. قرآنکریم به عنوان اساسیترین منبع اسلامی، به شبهات اعتقادی پاسخ داده و بخشی از کارکرد آن، معطوف به این موضوع است. در این نوشتار، ضمن بیان شاخصههای پاسخگویی موفق به شبهات و سؤالات، نحوه بهکارگیری آنها توسط قرآن در پاسخ به شبهات اعتقادی را مورد بررسی و تحلیل قرار خواهیم داد. این بررسی میتواند، مدل و تصویر روشنی از جهتگیریهای کلی قرآن در این زمینه ارائه دهد. اقناع کامل مخاطب با ابزارهای مشروع و صحیح، اهتمام به هدایت و ایجاد زمینه و فرصت اصلاح، توجه به مخاطب و در نظرگرفتن شرایط و خصوصیات او، استحکام و اتقان در عین ساده و روان بودنِ پاسخها، تکیه بر دلیل و برهان و ارائه پاسخ در فضایی آرام و به دور از تشنج، مهمترین شاخصههایی است که توسط قرآن، در پاسخ به شبهات اعتقادی به نحو دقیق و کامل بهکارگرفته شده است. شاخصههای فوق، با اهداف و انتظارات قرآن از پاسخ به شبهات همسو بوده و در شکلگیری و انتخاب روش و محتوای پاسخ، نقش تعیینکنندهای دارند.https://www.tkalam.ir/article_697535_114bcd2d10e695f8edbd634076d7d5d1.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-3788103720221023قرینۀ خارجیِ مؤثر در فهم معنای احادیثِ «الإمام لا یغسله إلا الإمام»؛ پاسخی به شبهۀ واقفیه در امامتِ امام رضا (ع)103120697536FAمحمد عافی خراسانیطلبه سطح 3 حوزه علمیه قم- دانشجوی ارشد علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران0000-0003-0697-7886Journal Article20220113در شماری از روایات آمده است که فقط امام (ع) غسل امامِ پیشین را انجام میدهد. فرقۀ واقفیه از این روایات برای القای شبهه در امامتِ امام رضا (ع) استفاده کردهاند؛ چرا که ایشان در هنگام غسل پدر، در شهری بسیار دور بوده و به طور طبیعی امکان حضور نداشتند. باید توجه داشت که اشکالهایی از درونِ این روایات نسبت به دلالتِ آنها بر نشانۀ امامت وجود دارد. این مقاله، با توجه به وجود این تردیدها در درونِ روایاتِ غسل امام، به سراغ احادیثی رفته است که از یک سو، تردیدی در دلالتِ آنها بر نشانۀ امامت نیست و از سویی دیگر، به صورت یکجا به ذکر چندین نشانۀ امامت پرداختهاند. با درنگ در تمامیِ این احادیث که متعلق به امامانِ گوناگون است و به روایت راویان گوناگون نقل شده و در منابع مختلفی نیز آمده است، روشن شد که در هیچ کدام از آنها، هیچ اشارهای به موضوع غسلِ امام به عنوان یک نشانۀ امامت نشده است. این مسئله یک قرینۀ خارجی مهم است که میتواند ابهامها را در دلالتِ این روایات بر نشانۀ امامت بیشتر کند. هنگامی که این قرینۀ خارجی را به اشکالهای داخلیِ روایاتِ غسل امام ضمیمه میکنیم، آشکار میشود که روایات غسلِ امام بیانگر نشانۀ امامت نبودهاند و در نتیجه، توانایی ایجاد اشکال در امامتِ امام رضا (ع) را ندارند.https://www.tkalam.ir/article_697536_534c0fda54a3dfdc6b3a7ba02124487d.pdf