انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522انگاره «معرفت اضطراری» در باور اندیشمندان نخستین امامیه72638790FAمحمدتقی سبحانیاستادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهمحمدحسین منتظریدانشجوی دکتری کلام امامیه؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران.Journal Article20200328اندیشمندان مسلمان، ایمان و هدایت را بر معرفت به آموزههای بنیادینِ اعتقادی متوقف میدانند، اما اینکه «معرفت» چه ویژگیهایی دارد، شامل چه موضوعاتی میشود و چگونه برای انسان به دست میآید، همواره در تاریخ اندیشۀ اسلامی چالشبرانگیز بوده است. در این میان، اندیشمندان امامیه در مدرسۀ کوفه، برای پاسخ به پرسشهای مذکور نظریۀ «معرفت اضطراری» را بر پایۀ قرآن و میراث حدیثی شیعه طرح کردند. باور مشهور امامیان نخستین بر آن بود که مفاد کامل معرفتی، در عوالم پیشین اعطا شده و انسان مفاد آن معرفت را در ضمیر خود و بالفعل داراست؛ به همین سبب، معرفت صُنع خدا بوده و برای انسان قابل اکتساب نیست و فقط انسان باید به مفاد آن معرفت متذکر شود. البته در میان اندیشمندان نخستین امامیه، جریان هشام بن حکم که پیشرو در مباحث کلامی امامیۀ آن دوران است، سعی میکند تا خوانشی خردپسندتر از باور امامیان ارائه کند. او فعلیتِ معرفت اضطراری را منوط به استدلال و نظر میداند تا علاوه بر دوری از نقدها، جایگاه مقبولی برای «استدلال عقلی» نیز بگشاید.https://www.tkalam.ir/article_38790_82670dd8d9af3145cf2aef40a4de2d51.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522کاربستِ عقل نظری در استنباط آموزههای کلامی با تکیه بر متون کلامی274638791FAمهدی نصرتیان اهوردکتری مدرسی معارف، پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث قم و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم.Journal Article20200328عقل نظری یکی از کابردهای عقل در استنباط مسائل کلامی است. در این کارکرد، عقل از روشها و قواعد خاصی همچون: کشف استلزامات، برهان الغائب علی الشاهد، قواعد بدیهی (استحالۀ دور و تسلسل، استحالۀ ترجیح بلامرجح، برهان خلف) و براهین فلسفی ـ کلامی (برهان تمانع، برهان حدوث، برهان محدودیت، برهان امکان، برهان نظم، انتفای مدلول به انتفای دلیل، استحالۀ انقلاب در ذات، برهان ذو حدین) بهره میگیرد.<br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38791_60f67df768d8d77d2176e2dbe7c7d5d8.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522گستره علم غیب از دیدگاه عهدین و قرآن476838792FAسیدامین موسویدانشآموخته سطح چهار حوزه علمیه قم.Journal Article20200328هرچند اعتقاد به غیب و آگاهی از آن، مورد اتفاق ادیان الهی است و یکی از مسائل اساسی علمی و کلامیِ ادیان آسمانی به شمار م یرود، اما گستره علم غیب به خاطر پیچیدگی، مورد نزاع و گفت وگوی پیروان ادیان آسمانی است. بر اساس دیدگاه عهدین و قرآن، خداوند به امورات گذشته و آینده، عالم است و او همه چیز را پیش از خلقتش پیشبینی کرده است.<br />هم چنین علم غیبِ انبیا و اولیا که واسطه فیض خداوندی اند، مورد نزاع است. گروهی بر این اعتقادند که آن ها با تعلیم الهی، به برخی اسرار غیبی اطلاع مییابند. و برخی قلمرو علم غیب را از آن ها نفی کرده و اعتقاد به علم غیب برای غیر خداوند را موجب شرک و کفر می دانند. با بررسی دقیقِ ادیان الهی، به این نتیجه می رسیم علاوه بر آگاهی خدا از غیب، پیامبران و اولیای او نیز به غیب آگاهند.https://www.tkalam.ir/article_38792_f74e8fc43cf9d890096dfa1dc0643640.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522کلام کاربردی؛ ضرورت و هویت (تطبیقی در ناکامی و کامیابی کلام جدید یا کلام کاربردی)698838794FAمسلم محمدیاستادیار دانشگاه تهران پردیس فارابی، عضو انجمن کلام اسلامی حوزه.Journal Article20200329«کلام جدید» از جمله رویکردهای برآمده از خاستگاه تاریخی ـ فکری تحولات دوران مدرن و نگرشهای اومانیسمی دوران معاصر است که در گسترۀ مطالعات دینی و وطنی ما نیز تا کنون مواجهههای زیادی را فراهم آورده است. یکی از مواجهههای مهم در این میان، پرسش از ماهیتِ کلام جدید است که آیا وصف «تجدد»، به خودِ کلام نسبت داده شده یا امری عارضی است؟ عدهای تجدد را گریزناپذیر و متأثر از تحول زمانه میدانند، تا جایی که برخی، کلام قدیم و جدید را دارای دو هویت معرفتی مستقل دانستهاند. نگاه دیگر که گروه غالب کلامپژوهان جدید حوزه و دانشگاه به حساب میآیند، آن دو را در طول یکدیگر میدانند؛ به این معنا که کلام جدید، صورتِ تکاملیافتۀ کلام قدیم و ادامۀ آن است، با تفاوتهایی که در اجزا و عوارض مانند روش، مبانی و زبان پیدا کردهاند. و نظریۀ برخی متکلمان نسل اول حوزه که تفاوت را تنها در مسائل میدانند، نه در ذات و ماهیت. این نوشتار در پایان، رویکرد جدیدی متناسب با ضرورتهای جامعۀ دینی با عنوان «کلام کاربردی» پیشنهاد خواهد داد.<br /><br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38794_9e04965e0ed1212afe16f1a415a1a6a3.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522رابطۀ ذات با صفات از منظر معتزله8910638795FAعبدالهادی اعتصامیپژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث و فارغ التحصیل دکترای شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم و عضو انجمن
کلام اسلامی.Journal Article20200329رابطۀ ذات با صفات، از اساسیترین مسائل کلامی است که همواره مورد بحث و گفتوگو میان اندیشمندان اسلامی بوده است. در این نوشتار، گزارشی دربارۀ رابطۀ ذات با صفات از منظر اندیشمندان معتزلی ارائه شده است. قدریه یا معتزلیانِ نخستین، به دلیل گرفتار نشدن به مشکل تعدد آلهه یا تعدد صفات قدیم در ذات خداوند، از نخستین گروههایی هستند که به طور مطلق، صفات را از ذات خداوند نفی کردهاند. گرچه برخی معتزلیان به جهت رهایی از شبهۀ تعطیل، آرای گوناگونی همچون: نیابت، احوال و عینیت صفات با ذات را مطرح کردند، اما هر سه نظریۀ نیابت، عینیت و احوال، قرائتی متفاوت از دیدگاه نفی صفات است.<br /><br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38795_bd98954b03689d6c4c03eedc8141a6e7.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522مفهوم سازی جدید از قاعدۀ لطف و وجوب آن در آثار آیتالله سبحانی10712638796FAموسی ملایریدانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.Journal Article20200329غالب متکلمان پیشین بر این مبنا که ارسال رسل از مصادیق لطف مقرِّب است، از طریق قاعدۀ لطف به اثبات ضرورت ارسال رسل میپرداختند. از تعابیر علامه حلی در برخی چنین استنباط کردند که ارسال رسل از مصادیق لطف نیست؛ و به همین سبب، قاعدۀ لطف از نظر ایشان کارآیی خود را برای اثبات ضرورت نبوت از دست داد. از سوی دیگر، از شیخ مفید به بعد، نظریهای رواج پیدا کرد که لطف را عقلاً واجب نمیدانست و در نتیجه، کارآیی آن را در اثبات مسائل عقیدتی به چالش میکشید. آیتالله سبحانی برای حل این مشکل، قائل به تفصیل شده و بر آن است که برخی مصادیق لطف مقرِّب، عقلاً واجب و برخی وجوب عقلی نداشته و تنها لازمۀ جود و تفضل خداوندند. در مقالۀ حاضر، مباحث مذکور در آثار آیتالله سبحانی بررسی شده و حدود توفیق و کارآیی آنها مورد ارزیابی قرار گرفته است.<br /><br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38796_c3ef2ab90581b95342b4f171a85e553d.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522عوالم پیشین در کوفه و قم (ذر، اظله و ارواح)12713938797FAروح الله رجبی پورپژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث، دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام و عضو انجمن کلام اسلامی حوزه.Journal Article20200329مسئله «عوالم پیشین» از مسائل مهم در حوزۀ معارف و بهویژه در دانش عقاید است. بررسی سیر تاریخی تعامل محدثان قرون نخستین با روایات عوالم پیشین، از نیازمندیهای پژوهش در این عرصه است؛ از این رو در این مقاله، با روش گردآوری دادهها و تحلیل آن، سیر تاریخی نقل روایات عوالم پیشین و تألیفات در این موضوع در مدرسۀ کوفه و قم و گونۀ بازخورد آن در میان عالمان و جوامع حدیثی، مورد دقت نظر قرار گرفته است. هرچند نوع برخورد محدثان با کتبی با نام «الاظله» که در کوفه نگاشته شدهاند و چراییِ آن با ابهام روبهروست، اما در مجموع میتوان گفت، بسیاری از محدثان و علمای شیعه در دو حوزۀ حدیثی کوفه و قم، که برخی از اصحاب اجماع بودهاند، با وجود گرایشهای مختلف، به نقل این دسته از روایات پرداختهاند. این نوع تعامل، نشاندهندۀ مقبولیتِ اصل این مسئله در مدرسههای کوفه و قم است.<br /><br /><br /><br />https://www.tkalam.ir/article_38797_8c03d7bbd3e090e97c0ba24664b06147.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522خلاصة المقالات باللغة العربیة14114738798FAحیدر مسجدیJournal Article20200329https://www.tkalam.ir/article_38798_4405fa237922c70e117186ee2fc0219b.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-37883820150522ترجمه چکیده مقالات به انگلیسی14815438799FAسید لطف اله جلالیJournal Article20200329https://www.tkalam.ir/article_38799_0d94c194136c60d9e253d2e542f8116c.pdf