انجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823مطالعۀ تطبیقی آموزۀ «بداء» در اندیشۀ میرداماد و صدرالمتألهین72638947FAعلیرضا کاونداستادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم0000-0003-3215-4728حسن رضایی هفتادردانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهرانمحمدعلی اسماعیلیدانشجوی سطح چهار کلام مرکز تخصصی کلام حوزۀ علمیۀ قمJournal Article20200402آموزۀ «بداء» از مسائل مهم در حوزۀ ارتباط حادث با قدیم بوده و با توجه به امتناع تغییر در ذات الهی و علم ذاتی الهی، همواره حقیقت بداء در هالهای از ابهام بوده است. پژوهش حاضر به مطالعۀ تطبیقی این آموزه در اندیشۀ میرداماد و صدرالمتألهین، پایهگذاران حکمت یمانی و حکمت متعالیه پرداخته است. از رهگذر این جستار، مشخص میشود که در اندیشۀ میرداماد، بداء در حوزۀ امور تکوینی بوده و بیانگر محدودیت زمان افاضه از جانب علت است. قلمرو آن، عالم ماده است؛ عالم دهر و سرمد بداء نمیپذیرند. صدرالمتألهین با جامعنگری به تبیین بداء ثبوتی و اثباتی پرداخته است: بداء ثبوتی، وقوع محو و اثبات در نفوس جزئی افلاک ـ به عنوان مرتبهای از مراتب علم الهی ـ است. بداء اثباتی، اتصال نفوس انبیا و اولیا به نفوس جزئی افلاک و دریافت دو خبر متفاوت در یک موضوع است.https://www.tkalam.ir/article_38947_8306b940ecf1d8600d8ef95da01a83bb.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823موعود آخرالزّمان در دین هندو274839080FAفیاض قرائیدانشیار دانشگاه فردوسی مشهدسعید کریم پوردانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه فردوسی مشهدJournal Article20200422طبق باورهای هندو، پس از گذشت چند دوره از زمان، دورهای به نام «کَلییوگه» (آخرین مرحله از زمان) فرامیرسد و ظلم و شرارت بر عدل و نیکی غلبه میکند. در این دوره، یک منجی به نام «کَلکی اَوَتاره» ظهور خواهد کرد و علیه ظلم و شرارت وارد نبرد شده و با نابود کردن بدکاران، جهان را دوباره از عدل و نیکی پر میکند و زمینه ورود بشریت به دورهای جدید از ترقی و پیشرفت را فراهم میسازد. البته موعودباوری در دین هندو منحصر به انگاره «کَلکی» نیست و با توجه به اینکه افرادی در قرون اخیر پیدا شدهاند و خود را منجی موعود معرفی کردهاند، بهنظر میرسد مفهوم «مُنجی» نزد هندوها تحت یک گونهشناسی قرار گرفته است. در این مقاله، ضمن بررسی مفهوم «اَوَتاره» و همچنین گونهشناسی موضوع منجی موعود در متون هندویی و بیان تأثیرگذاری این عقیده بر فرهنگ و جامعه هندو، دیدگاههای برخی از اندیشمندان را در تطبیق او بر شخصیتهای مختلف نیز، بهویژه بر پیامبر اسلامJ مورد نقد و بررسی قرار خواهیم داد.
<strong> </strong>https://www.tkalam.ir/article_39080_23196c9fad2cfb22301ee95c3ed83ee1.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823تأملی «دوباره» در نسبتِ تفویض به معتزله497039081FAسیدحسن طالقانیاستادیار پژوهشگاه قرآن و حدیث، و عضو پیوستۀ انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20200422یکی از نظریههای مطرح در موضوع فاعلیت انسان، نظریهای است که با عنوان «تفویض» شناخته میشود. در این نظریه، خداوند قدرت انجام فعل را به انسان واگذار کرده است و خود در افعال اختیاری انسان هیچ نقشی ندارد. این نظریه و لوازم باطل آن با عنوان «تفویض» از سوی اهلبیتD نفی شد. بنا بر مشهور، دیدگاه معتزله در مسئله فاعلیت انسان همین نظریۀ تفویض است. شواهد باقیمانده از آثار معتزله هم این شهرت را تأیید میکند. چندی پیش در مقالهای دلایل انتساب تفویض به معتزله مورد تردید قرار گرفت، اما بررسی مجدد شواهد و مستندات باقیمانده نشان میدهد دیدگاه معتزله، همان تفویض موردِ نهی در روایات اهلبیتD است.https://www.tkalam.ir/article_39081_35dce6fd06592d266e4fc34c8a9c8f18.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823رویکردی تطبیقی به مسئله «خاستگاه شرور» با محوریت «درد و رنج» از دیدگاه قرآن، تورات و انجیل718839082FAسید سعید میریاستادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی خاتمالانبیاء(ص) بهبهانمحمدعلی همتیاستادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده مطالعات تطبیقی قرآن شیراز.Journal Article20200422هدف این پژوهش تلاش برای حل مسئله «خاستگاه درد و رنج» بهعنوان یکی از شرور، از دیدگاه قرآن، تورات و انجیل با رویکردی تطبیقی است. روش این تحقیق، جستار کتابخانهای به شیوه تطبیقی است. نتیجه حاصلآمده آنکه از دیدگاه متون ابراهیمی، منشأ و خاستگاه شر و رنج، گرچه دارای اشتراکاتی اساسی مثل ماهیت زندگی انسان و گناه است، لیکن دارای اختلافاتی بهویژه از نظرگاه انجیل می باشد؛ ازجمله اینکه تورات نقش اول را در فرآیند پیدایش شرور به گناهان میدهد؛ ولی انجیل با پیش کشیدن رنجها و مصائب مسیحj بهعنوان فدیه گناهان نوع انسان، رنج را با حضرت عیسیj معنا کرده، آن را بهعنوان یک نعمت یاد میکند و پیروان خود را رنجمسلک معرفی میکند. ازنظر قرآن هم، سرچشمه اصلی شرور عبارت است از ماهیت زندگی بشر، گناه، امتحان و شیطان.https://www.tkalam.ir/article_39082_71746ec51f6bc7f3cb00889e57f77dd6.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823میزان همخوانی آرای اهل سنت دربارۀ فاعلیت انسان با مسئله «امر بین الأمرین»8910439083FAعلی عزیزخانیدانشجوی دکتری مبانی نظری اسلام دانشگاه فردوسی مشهدعبدالقاسم کریمیدانشآموختۀ سطح چهارم حوزه و استادیار دانشگاه فردوسی مشهدسید حسین سید موسویدکتری فلسفه و کلام اسلامی و دانشیار دانشگاه فردوسی مشهدعلیرضا نجف زاده تربتیدکتری فلسفه و کلام اسلامی و استادیار دانشگاه فردوسی مشهدJournal Article20200422فاعلیت انسان و چگونگی ارتباط آن با ارادۀ الهی از دیرباز مورد توجه متکلمان و فیلسوفان بوده است. متکلمان اهل سنت با مبانی گوناگون، گرایشهای جبرگرایانه یا تفویضی را در قالب تقریرهای مختلفی تبیین کردهاند. این مقاله با بررسی این گرایشها در تلاش است میزان همخوانی آنها را با نظریۀ «امر بین الأمرین» روشن سازد. هرچند قرائتهایی که به صراحت از جبر یا تفویض حمایت میکنند، هیچگونه قرابتی با نظریۀ امر بین الأمرین ندارند، اما تبیین برخی متکلمان اگرچه بر فاعلیت انسان تأکید دارد، نهایتاً این تفاسیر یا به جبر انجامیده، یا آنکه تبیین آنها عقیم و بینتیجه مانده است. تفسیر برخی متکلمان دیگر اهل سنت نیز، چیزی جز تناقضگویی نیست، زیرا فعل انسان را هم مخلوق خداوند میدانند و هم تأکید میکنند خودِ فعل خدا نیست.https://www.tkalam.ir/article_39083_f059a2d52d57fc2accffe29d311c140f.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823حجیتِ خبر واحد در امور اعتقادی10512239084FAزهره رجبیاندانشآموختۀ سطح چهارم حوزه و استادیار مرکز تحقیقات زن و خانوادهJournal Article20200422این نوشتار به بررسی حجیتِ خبر واحد در فروعات اعتقادی میپردازد. و از آنجا که حجیت خبر واحد حجیتی تعبدی است و جعل آن، نیازمند اثر شرعی است، تلاش میکند به این پرسش پاسخ دهد که آیا اثر شرعی ـ وجوب ایمان و عقد القلب ـ نسبت به حجیت این دسته از روایات وجود دارد تا این روایات به لحاظ آن اثر حجت باشد؟ برای این منظور، ماهیت و شروط ایمان و نیز ادلۀ کلامی وجوب ایمان در فروعات اعتقادی بررسی میگردد. این بررسیها وجود اثر شرعی را نسبت به روایات اعتقادی نفی میکند و نشان میدهد تحقق ایمان مبتنی بر وثوق شخصی وجدانی است، در حالی که حجیت خبر واحد مبتنی بر وثوق نوعی است. از سوی دیگر، بر اساس ادلۀ کلامی در فروعات اعتقادی، اعتقاد تفصیلی لازم نیست؛ علاوه بر آنکه، اعتقاد بر اساس ادلۀ ظنی خلاف احتیاط است.https://www.tkalam.ir/article_39084_7bcb32171081a9ad9eaa0f0a32bc0b99.pdfانجمن کلام اسلامی حوزه علمیهفصلنامه تحقیقات کلامی2345-378862120180823نقد دیدگاه دکتر سروش در اثباتناپذیری تاریخی تولد امام و عدم ضرورت اعتقاد به وجود امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف12313839085FAزهرا پنبه پزدکتری کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیثابراهیم شفیعی سروستانیاستادیار دانشگاه قرآن و حدیثمحمد رنجبرحسینیاستادیار دانشگاه قرآن و حدیث و عضو انجمن کلام اسلامی حوزهJournal Article20200422از دیدگاه شیعه، شناخت ائمه اطهارD لازم است. امروزه در دورۀ غیبت کبرای امام مهدیf، شیعیان بیش از هر زمانی نیازمند کسب معرفت دربارۀ آن حضرت هستند؛ بهخصوص اینکه برخی افراد زمینهسازِ برداشتهای ناصحیحی شده و با قابل اثبات ندانستن وجود تاریخی امام مهدیf، اعتقاد به آن حضرت را ضروری ندانستهاند. مقالۀ حاضر با روش توصیفی تحلیلی در صدد اثبات تاریخی وجود امام مهدیf است؛ از این رو، با ذکر شواهد تاریخی بیشماری که در منابع شیعی و حتی غیرشیعی بر وجود تاریخی آن حضرت گواهی میدهد، وجود تاریخی آن حضرت را اثبات کرده و ضرورت اعتقاد به وجود امام مهدیf را تبیین کرده است.https://www.tkalam.ir/article_39085_3e4b8e7b3b4690ba0ee73d72517d4490.pdf