واکاوی چیستی احباط از نگاه قرآن کریم

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی

10.22034/ftk.2024.1982718.1438

چکیده

«احباط عمل در آخرت» در نگاه تفسیری ـ کلامی به‌ویژه با تکیه بر ظاهر بدوی آیه: «وَ قَدِمْنا إِلى‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً» (فرقان: 23)، به معنای «ابطال عمل» تلقی می‌شود. این نوشتار روشن می‌سازد «احباط عمل در آخرت» از نگاه قرآن کریم،‌ از سنخ «اظهار بطلان» است، نه «ابطال عمل» به‌معنای «باطل‌ساختن عمل با امحای آثار آن». خصوصیت نو‌آورانه‌ی این نوشته، تحلیل چیستی احباط در آخرت به شکل قرآن‌بنیان بر پایه‌ی مقدمات مأخوذ از آیات است که به مدد آن، بایستگی صَرف آیه فوق از ظاهر صریحش، مستدل می‌گردد. سیر منطقی حل مسئله‌ی پژوهش بدین قرار است: در مرحله نخست مستدل می‌شود: 1. ذات لایتغیر و مشترک میان اسباب حبط، «کفر» است؛2. حقیقت کفر، عبارت است از: باطل و بی‌اثر کردن حق و نعمت؛ 3. میان عمل و جزای اخروی آن از نگاه قرآن، رابطه‌ی این همانی بر قرار است. سپس بر پایه‌ی مقدمات مذکور، مستدل می‌گردد حقیقت احباط در آخرت، اظهار حقیقت عمل کفر ورزیدن، برای انسان مرتکب کفر است که خداوند، آن‌ را با پدید آوردن نشئه‌ی آخرت محقق می‌سازد، نشئه‌ای که باطن عمل انسانِ مرتکب کفرْ که «باطل و بی‌اثرسازی» است در آن نشئه برایش آشکار می‌شود و او، بطلان و بی‌اثری اعمالش را به‌جزای کفر ورزیدن، دریافت می‌کند. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی و با تکیه بر شیوه‌ی تفسیر موضوعیِ آیات ناظر به حبط اعمال سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات