گسترۀ مسئولیت انسان از دیدگاه قاضی عبدالجبار همدانی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان.

چکیده

در نگاه متکلمان معتزلی، عدالت خداوند و اختیار انسان، مسئولیت انسان در قبال افعال وی را به­ دنبال دارند. مسئله اساسی این است که چه افعالی به انسان منتسب هستند و انسان فاعلِ آن‌ها به­ شمار می‌رود؟ ضرورت تحقیق در این مسئله، در نسبتِ مستقیمِ فاعلیت انسان با گسترۀ مسئولیت‌های حقوقی و اخلاقی اوست که از مسائل فلسفی و اخلاقی معاصر است. از آن‌جا که قاضی عبدالجبار به طور مستقیم به این مسئله نپرداخته است، در این مقاله با روش تحلیلی ـ منطقی به استنباط آن از آرای وی در مسائل مرتبط می‌پردازیم. قاضی عبدالجبار انسان را مسئول افعالی می­داند که قدرت، علم و اختیار بر انجام آن‌ها داشته باشد. وی ضمن باطل دانستن نظریۀ کسب و نظریۀ طبع، انسان را فاعل افعال مباشر و متولد خویش می­شمارد.

 

کلیدواژه‌ها